8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal: verwijzing naar ESERO NL

2025-04-01T13:56:48+02:00

Ontdek extra paketten op ESERO NL 🇳🇱

Onze collega’s van ESERO Nederland publiceren al vele jaren lesmateriaal met een context van ruimtevaart die evengoed in de Vlaamse klassen kan gebruikt worden. Uiteenlopende thema’s worden behandeld. Neem eens een kijkje in hun collectie.

Lesmateriaal: verwijzing naar ESERO NL2025-04-01T13:56:48+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal basisonderwijs: Orion ruimteschip

2025-04-01T14:04:22+02:00

Lesmateriaal: Orion ruimteschip materialen kit 🛰️

Leerlingen kunnen de ESA Spacecraft Materials Kit gebruiken om verschillende materialen (hout, steen, aluminium, koper, polystyreen, plastic, messing en staal) experimenteel te onderzoeken. Een set van vijf activiteiten stelt leerlingen in staat om kennis te maken met de eigenschappen van verschillende materialen, door alledaagse materialen te vergelijken en te groeperen op basis van: elektrische geleidbaarheid, thermische geleidbaarheid, massa, magnetisme en weerstand tegen impact. Leerlingen gaan na welke materialen het meest geschikt zijn voor verschillende onderdelen van een ruimtevaartuig. Deze bron neemt ESA’s European Service Module als voorbeeld, een capsule die NASA’s Orion Spacecraft naar het internationale ruimtestation zal sturen.

De Spacecraft Materials Kit is een doos met zes sets kubussen gemaakt van verschillende materialen, evenals alle benodigde apparatuur om de kubussen te testen. Je kan de kit lenen via je plaatselijke ESERO-kantoor.

✔️ Niveau: 2de en 3de graad basisonderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Wetenschap en techniek (natuur en techniek), wiskunde

✔️ Partners: UGent Volkssterrenwacht Armand Pien, ESERO Belgium, ESA education

✔️ Editie: eerste editie 2016, tweede editie 2022

Inhoud van de bundel 📖

❶ Achtergrond bij deze kit.

❷ Materialen verkennen: kijk en voel!

❸ Elektrische geleidbaarheid.

❹ Warmtegeleiding.

❺ De massa meten.

❻ Magnetisme.

❼ De botsingstest.

❽ Klasgesprek.

Woordenlijst

❶ Materialen ontdekken:

  • uitzicht en gevoel.
  • Wist je dat?
  • Uitrusting.
  • Oefening.
  • Besluit.

❷ Elektrische geleiding.

  • Wist je dat?
  • Uitrusting.
  • Oefening.
  • Besluit.

❸ Warmtegeleiding.

  • Wist je dat?
  • Uitrusting.
  • Oefening.
  • Besluit.

❹ De massa meten.

  • Wist je dat?
  • Uitrusting.
  • Oefening.
  • Besluit.

❺ Magnetisme.

  • Wist je dat?
  • Uitrusting.
  • Oefening.
  • Besluit.

❻ De botsingstest.

  • Wist je dat?
  • Uitrusting.
  • Oefening.
  • Besluit.

❼ Klasgesprek.

  • Welke materialen blijken het best geschikt om een ruimteschip te maken?

Woordenlijst

Wetenschappen en Techniek:

  • 1. Natuur – Algemene vaardigheden – 1.1: De leerlingen kunnen gericht waarnemen met alle zintuigen en kunnen waarnemingen op een systematische wijze noteren.
  • 1. Natuur – Algemene vaardigheden – 1.2: De leerlingen kunnen, onder begeleiding, minstens één natuurlijk verschijnsel dat ze waarnemen via een eenvoudig onderzoek toetsen aan een hypothese.
  • 1. Natuur – Levende en niet-levende natuur – 1.14: De leerlingen kunnen van courante materialen uit hun omgeving enkele eigenschappen aantonen.
  • 1. Natuur – Levende en niet-levende natuur – 1.16: De leerlingen kunnen met enkele voorbeelden aantonen dat energie nodig is voor het functioneren van levende en niet-levende systemen en kunnen daarvan de energiebronnen benoemen.
  • 2. Techniek – Kerncomponenten van techniek – 2.1: De leerlingen kunnen van technische systemen in hun omgeving zetten uit welke materialen of grondstoffen ze gemaakt zijn.
  • 2. Techniek – Kerncomponenten van techniek – 2.6: De leerlingen kunnen illustreren hoe technische systemen onder meer gebaseerd zijn op kennis over eigenschappen van materialen of over natuurlijke verschijnselen.
  • 2. Techniek – Techniek als menselijke activiteit – 2.12: De leerlingen kunnen keuzen maken bij het gebruiken of realiseren van een technisch systeem, rekening houdend met de behoefte, met de vereisten en met de beschikbare hulpmiddelen.
  • 2. Techniek – Techniek als menselijke activiteit – 2.13: De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren.
  • 2. Techniek – Techniek als menselijke activiteit – 2.16: De leerlingen zijn bereid hygiënisch, nauwkeurig, veilig en zorgzaam te werken.

Wiskunde:

  • 2. Wiskunde – Meten – 2.1 De leerlingen kennen de belangrijkste grootheden en maateenheden met betrekking tot lengte, oppervlakte, inhoud, gewicht(massa) tijd, snelheid, temperatuur en hoekgrootte en ze kunnen daarbij de relatie leggen tussen de grootheid en de maateenheid.
  • 2. Wiskunde – Begripsvorming-wiskundetaal-feitenkennis – 2.3: De leerlingen kunnen veel voorkomende maten in verband brengen met betekenisvolle situaties.

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lerarengids

Deze handleiding voor de leraar bevat:

  • Doelstellingen van deze lessen
  • Achtergrondinformatie bij de experimenten
  • Opstellingen van de experimenten
  • Didactische tips

Leerlingenbundel

hier wordt aangeboden aan de leerlingen per experiment:

  • Inleidende informatie
  • Opstelling van het experiment
  • Invulblad voor het noteren van resultaten
  • Invulblad voor het noteren van de conclusie

Video’s voor in de klas 📽️

Lesmateriaal basisonderwijs: Orion ruimteschip2025-04-01T14:04:22+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal basisonderwijs: Op reis naar de ruimte met Fritz

2025-04-01T14:18:20+02:00

Lesmateriaal: op reis naar de ruimte met Fritz 🐵

We ontvangen elk schooljaar heel wat kinderen uit de derde kleuterklas, het eerste en tweede leerjaar, en dompelen ze onder in ons thema: de ruimte en ruimtereizen. Allemaal zijn ze betoverd door het wonder van het heelal en de ruimtevaart. Dat zette ons aan het denken: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de magie ook in de klas blijft? Het resultaat van die denkoefening ligt hier voor u: een handleiding boordevol praktische activiteiten rond astronomie en ruimtevaart: proefjes, beweegopdrachten, opdrachten beeld en muziek,… Dit project is een ‘work-in-progress’. Er zal blijven aan gesleuteld en verfijnd worden.

Er zijn een 50-tal lessen, de gebruiker kan zelf uitkiezen welke in de klas uitgevoerd worden.

  • Deel 1: Een planetenpad in je klas: Laat je kinderen op een speelse manier kennis maken met onze Zon en haar planeten en manen.
  • Deel 2: Programmeren voor kinderen: Hoe bestuur je robotjes in de ruimte en op andere planeten?
  • Deel 3: Raketten: Raketjes bouwen, begrijpen en lanceren op school. Het kan!
  • Deel 4: Een ruimtepak : Waarom heb je een ruimtepak nodig als astronaut? En hoe werkt het?
  • Deel 5: De sterrenhemel: Ontdek wat je ’s nachts aan de hemel ziet en de verhalen achter de sterrenbeelden.

✔️ Niveau: 1ste graad lager onderwijs én kleuterklas

✔️ Vakken/eindtermen: Lichamelijke opvoeding, muzische vorming wetenschappen en techniek,

✔️ Partners: UGent Volkssterrenwacht Armand Pien, ESERO Belgium, ICT, Sociale vaardigheden

✔️ Editie: eerste editie 2019, tweede editie 2021, derde editie 2024

Uitleenkoffer met klasmateriaal 🧰

Bij de UGENT Volkssterrenwacht Armand Pien (Lovelingstraat Gent) staat een koffer vol met materiaal die je kan gebruiken om de lessen met Fritz in je klas te brengen. Je kan de koffer 2 weken gratis lenen als je hem zelf ophaalt en terugbrengt.

In het najaar 2022 zal Volkssterrenwacht Urania een kopie van deze koffer voorzien, zodat ook leraren uit regio Antwerpen gebruik kunnen maken van de uitleenkoffer.

Reservaties, afspraken, gebruiksvoorwaarden: via de website van de betrokken volkssterrenwachten (knoppen hieronder).

Gent

Antwerpen, Hove

Inhoud van de bundel 📖

OP REIS NAAR DE RUIMTE MET FRITZ

❶ Over deze lessenreeks
❷ Over FRITZ, het ruimte-aapje

DEEL 1 : EEN PLANETENPAD IN DE KLAS

❶ Inleiding

  • PL011 Maak kennis met Fritz
  • PL012 Het planetenpad
  • PL013 Het commandospel
  • PL014 De Didactische wand

❷ De Zon

  • PL021 Waarom een eclipsbril?
  • PL022 Fotosynthese
  • PL023 Bloemetje op zonne-energie
  • PL024 Wit licht bestaat uit verschillende kleuren
  • PL025 De regenboog
  • PL026 Hoe werkt een zonnewijzer?
  • PL027 De Zon is geen vuurbal
  • PL028 Knutselopdracht Zon

❸ Mercurius

  • PL031 Bewegen om de Zon
  • PL032 Knutselopdracht

❹ Venus

  • PL041 Atmosfeer op Venus
  • PL042 Klokjeslied
  • PL043 Zelf wolken maken
  • PL044 Knutselopdracht

❺ Aarde

  • PL051 Rotatie van de Aarde, Zon Maan
  • PL052 Waarom ziet water er vanuit de ruimte blauw uit?
  • PL053 Knutselopdracht

❻ MAAN

  • PL061 Geen atmosfeer op de Maan
  • PL062 Zwaartekracht op de Maan is minder sterk dan op Aarde
  • PL063 De Maan is klein in vergelijking met de Aarde
  • PL064 Maankraters
  • PL065 Maanfasen

❼ Mars

  • PL071 Mars en Aarde houden een wedstrijd
  • PL072 Marslandschap bekijken
  • PL073 Roest op Mars
  • PL074 Knutselopdracht

❽ Jupiter

  • PL081 Wolken op Jupiter
  • PL082 Jupiter draait het snelst om zijn as
  • PL083 Herken jij figuren in de wolken?
  • PL084 Knutselopdracht

❾ Saturnus

  • PL091 De ringen van Saturnus
  • PL092 Saturnus drijft op water
  • PL093 Knutselopdracht

❿ Uranus

  • PL101 Horizontaal – verticaal en liggen – staand
  • PL102 Knutselopdracht

⓫ Neptunus

  • PL111 De lange weg naar Neptunus
  • PL112 Op zoek naar Neptunus
  • PL113 Knutselopdracht

⓬ De grote herhaling van het Planetenpad

  • PL013 Commandospel
  • PL014 Didactische wand
  • PL015 Bewegingsquiz

PROGRAMMEREN MET KINDEREN
❶ Maak kennis met Fritz
❷ De grijparm van Mars InSight
❸ Hoe rijdt een Marsautootje rond op Mars?
❹ Bordspel: Perseverance zoekt zijn krater
❺ Scratch

❶ RA01 Maak kennis met Fritz.

❷ RA02 Waarom dieren in de ruimte?

❸ RA03 Kruip in de huid van Ham.

❹ RA04 Zwaartekracht en raketten?

❺ RA05 Zelf een raket lanceren.

❻ RA06 Aftellen voor de lancering.

❼ RA07 Raketten bouwen in de klas.

❶ RU01 Maak kennis met Fritz.

❷ RU02 Het ISS

❸ RU03 Ik ga op reis naar de ruimte en neem mee …

❹ RU04 Zelf de koffer maken

❺ RU05 Astronautentraining

❻ RU06 Ruimtepak van Fritz

❶ ST01 Maak kennis met Fritz.

❷ ST02 Mijn eigen sterrenhemel

❸ ST03 Westerse samenleving

❹ ST04 Sterrenbeelden prikken

❺ ST05 Wegwijs aan de noordelijke sterrenhemel

❻ ST06 De telescoop

❼ ST07 Zelf een telescoop maken

❽ STO8 Memory spel

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Deel 1: Het Planetenpad

Een veertigtal lessen om de Zon, de Aarde, de Maan en de andere planeten van het Zonnestelsel te ontdekken op een speelse manier. Lerarengids met activerende werkvormen en onderzoekend leren.

Deel 2: Programmeren met Kinderen

Hoe weet een autootje op Mars waar hij moet rijden en wat hij moet doen? Hier maken kinderen op een speelse manier kennis met principes van programmeren en hoe je met computers of machines communiceert.

Deel 3: Raketten

Voordat mensen de eerste keer in een raket stapten, waren er verschillende dieren die naar de ruimte reisden! Die moesten dan wel leren om hun raket te besturen. ontdek hun verhaal.

Waarom heb je eigenlijk een raket nodig om naar de ruimte te reizen. Kan dat niet met een vliegtuig of zo?

Tenslotte maken we ons eigen raketje om af te vuren!

Deel 4: Ruimtepak

Wanneer je door de ruimte reist, draag je niet gewoon je alledaagse kleren. Neen hoor, je draagt een ruimtepak. Het beschermt je tegen alle gevaren die de ruimte op je af stuurt. Het houdt de helse temperaturen en steentjes met de snelheid van een kogel tegen. Bovendien geeft het pak ons ook nog eens zuurstof.

Leer in dit onderdeel hoe het leven aan boord van het ISS is. Hoe ga je naar het toilet? Wat eet je in de ruimte?

Tenslotte maken de leerlingen hun eigen reiskoffer naar de ruimte.

Deel 5: Sterrenhemel

De mens kijkt sinds het begin met het blote oog naar de nachtelijke hemel. Ze verbonden de vele lichtstipjes met elkaar en verzonnen er verhalen bij. Later kwam er de telescoop. Die bracht nog meer moois in de kijker.

In dit deelt leren de kinderen hun weg kennen aan de noordelijke sterrenhemel. Ze springen van de steelpan naar de Poolster, van de Poolster naar de ijdele koningin Cassiopeia en haar man Cepheus…

Als kers op de taart kijken ze door een echte telescoop.

Downloads – Afbeeldingen en video’s 📸

DEEL 1 Planetenpad
0. Fritz zonder achtergrond (afb.)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
3. Fritz intro (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
4a. Didactisch wand a (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
4b. Didactische wand b (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
5. Stappenplan tuinkers (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
6. Zonnepanelen (afb.)
Bron: Pixabay

DEEL 1 Planetenpad
7b. Zon vanuit de ruimte (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
9. Kleurplaat Zon (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
10. Kleurplaat Zonnebril (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
11. Mercurius (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
12. Banen in Solar System Scope (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
13. Kleurplaat Mercurius (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
14. Kleurplaat schoenen Mercurius (afb.)
Bron: ESERO BE

Venus

DEEL 1 Planetenpad
15. Venus (afb.)
Bron: NASA

Aarde

DEEL 1 Planetenpad
16. Aarde (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
17a. Klokjeslied gezongen (mp3)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
17b. Klokjeslied instrumentaal (mp3)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
18. Wolk in een bokaal (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
19. Kleurplaat Venus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
20. Aardse dag/jaar (video)
Bron: ESA Education

DEEL 1 Planetenpad
21. Kleurplaat Aarde (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
22. Astronauten doen gek op de Maan (video)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
23. Pluim en hamer vallen op de Maan (video)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
24. Krater in een bord (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
25a. Shoemaker krater (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
25b. Krater Arizona (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
25c. Kaali krater (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
25d. Bosumtwi krater (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
25e. Krater Manicouagan (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
26a. Maankraters voorkant (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
26b. Maankraters achterkant (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
26c. Kraters op de Maan (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
27. Kraters Mercurius (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
28. Wedstrijd Aarde-Mars (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
29a. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, danfodor

DEEL 1 Planetenpad
29b. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, Jplenio

DEEL 1 Planetenpad
29c. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, SplitShire

DEEL 1 Planetenpad
29d. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, Norm_Bosworth

DEEL 1 Planetenpad
29e. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, ChiemSeherin

DEEL 1 Planetenpad
29f. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, FrankWinkler

DEEL 1 Planetenpad
30a. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
30b. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

Algemeen
het leven in het ISS (5 min)
Bron: ESERO BE, astronaut Chris Hatchfield

DEEL 1 Planetenpad
30c. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
30d. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
30e. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
31. Mars (afb.)
Bron: WIKIPEDIA

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 1 Planetenpad
32. Kleurplaat Mars (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
33. Jupiter (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
34a. Wolken Jupiter (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
34b. Wolken Jupiter (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
34c. Wolken Jupiter (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Plantetenpad
35. Flyby Juno Jupiter
(1 min 40 sec - geluid)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
36. Jupiter schrijfmotoriek (pdf)
Bron: XXX

DEEL 1 Planetenpad
37. Versje Jupiter (afb.)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
38. Kleurplaat Jupiter (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
39. Saturnus (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
40. Werkblaadje zinken en drijven (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
41. Kleurplaat Saturnus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
42. Kleurplaat ijsbollen (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
43. Uranus (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
44. Kleurplaat Uranus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
45. Neptunus (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
46. Afbeelding puzzel Neptunus (afb.)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
47. Kleurplaat Neptunus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
48a. Zoekplaat Neptunus 1 (afb.)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 1 Planetenpad
48b. Zoekplaat Neptunus 2 (afb.)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 1 Planetenpad
48c. Zoekplaat Neptunus 3 (afb.)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 2 Programmeren met kinderen
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 2 Programmeren met kinderen
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 2 Programmeren met kinderen
3. Introvideo Fritz deel 2
Bron: ESERO BE

DEEL 2 Programmeren met kinderen
4. Mars Insight
Bron: NASA

DEEL 1 Programmeren met kinderen
5. Mars Curiocity Rover
Bron: NASA

DEEL 2 Programmeren met kinderen
6. Foto's Mars Curiosity Rover
Bron: NASA, ElderFox Documentaries

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7a. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, danfodor

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7b. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, Norm_Bosworth

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7c. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, ChiemSeherin

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7d. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, FrankWinkler

DEEL 2 Programmeren met kinderen
8. Bordspel (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 2 Programmeren met kinderen
9. Werkblaadjes Bordspel (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 2 Programmeren met kinderen
10. Oefeningen ScratchJr (pdf)
Bron: ESERO BE, ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11a. Block descriptions ScratchJr (pdf)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11b. Blocks ScratchJr (pdf)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11a. Block descriptions ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11b. Blocks ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11c. Interface Guide ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11d. Paint Editor Guide ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 3 Raketten
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 3 Raketten
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 3 Raketten
3. Introvideo Fritz deel 3
Bron: ESERO BE

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 3 Raketten
4. Dieren in de ruimte
Bron: NASA

DEEL 3 Raketten
5. Dieren in de ruimte
Bron: Spacepage

DEEL 3 Raketten
6. Kruip in de huid van Ham (pdf.)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
7. Vervoer naar de ruimte (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
8. Animation lancering Falcon Heavy
Bron: SpaceX

DEEL 3 Raketten
9a. Sjabloon vleugels raket (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
9b. Sjabloon raket (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
10. Getalkaarten 0 tot 10 (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
11. Getalbeelden 0 tot 10 (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
12. Afbeeldingen raketten (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
13. Voorbeeld video ballonraket
Bron: ESERO BE

DEEL 4 Astronautenpak
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 4 Astronautenpak
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 4 Astronautenpak
3. Introvideo Fritz deel 4
Bron: ESERO BE

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 4 Astronautenpak
4. ESA ISS Panoramic Tour
Bron: ESA

DEEL 4 Astronautenpak
5. Space Oddity Chris Hadfield
Bron: Rare Earth

DEEL 4 Astronautenpak
6. Space Olympics
Bron: ESA

DEEL 4 Astronautenpak
7. Vervoer naar de ruimte (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 4 Astronautenpak
8a. Aguility Course (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 4 Astronautenpak
8b. Aquility Course leerlingenblaadje (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 4 Astronautenpak
9a. Building Astronaut Core (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 4 Astronautenpak
9b. Building Astronaut Core leerlingenblaadje (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 5 Sterrenhemel
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 5 Sterrenhemel
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 5 Sterrenhemel
3. Introvideo Fritz deel 5
Bron: ESERO BE

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 5 Sterrenhemel
4. Werkblad teken je eigen sterrenbeelden (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 5 Sterrenhemel
5. Stellarium app
Bron: Stellarium

DEEL 5 Sterrenhemel
6. Werkblad prikprent (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 5 Sterrenhemel
7. Zoekprent Sterrenhemel (pdf)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 5 Sterrenhemel
8. Memory spel (pdf)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 5 Sterrenhemel
9. Werkblad sterrenbeeld telescoop (pdf)
Bron: ESERO BE

Lesmateriaal basisonderwijs: Op reis naar de ruimte met Fritz2025-04-01T14:18:20+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal basisonderwijs: Op schoolreis naar de maan

2025-04-01T14:39:45+02:00

Lesmateriaal: Op schoolreis naar de maan 🚀

Een lessenreeks om te leren over ruimtereizen, de Aarde, de Maan, Mars, en de ruimte.
Leraren van lager onderwijs hebben de opdracht om hun leerlingen te onderwijzen over de Aarde, de Maan, de Zon en het Zonnestelsel. Dit is zeker niet eenvoudig, vooral omdat in de lerarenopleiding slechts een beperkte wetenschappelijke achtergrond wordt meegegeven aan de studenten.
Deze cursus voor lager onderwijs introduceert enkele basisbegrippen en –principes over de Aarde, de Maan, en Mars in een wetenschappelijk correcte, maar zeer toegankelijke manier. We noemen dit lesmateriaal ook wel de Raketles. De volgende kenmerken maken de cursus gebruiksvriendelijk:

  • De lesonderwerpen zijn opgenomen in de context van een reis naar de Maan. Dit wordt zeer actueel, want de Maan is een bestemming voor bemande ruimtereizen in de jaren 2020-2030. Bij sommige onderwerpen komt Mars erbij als extra toekomstige bestemming.
  • De achtergrondinformatie en de klasoefeningen zijn rijk geïllustreerd met afbeeldingen.
  • De meeste onderwerpen worden verrijkt met een activerende werkvorm: klasexperimenten of klasoefeningen, mini-onderzoek.
  • Als je maanreizen in je klas gebracht hebt, dan zijn je leerlingen klaar om hun eigen maanbasis te ontwerpen: doe mee aan het ESA project Moon Camp.
  • Als je leerlingen na deze lessenreeks beginnen dromen van een beroep als astronaut, kan je ze meteen ook een astronautentraining in de klas aanbieden door deel te nemen aan et ESA project Mission X.

✔️ Niveau: basisonderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Wetenschappen en Techniek (Natuur, techniek), wiskunde, sociale vaardigheden (samenwerking)

✔️ Partners: UGent Volkssterrenwacht Armand Pien, ESERO België, ESERO Nederland, Astropolis Oostende

✔️ Editie: eerste editie 2018, tweede editie 2019, derde editie 2021

Waarom willen we naar de maan?

Als leraar krijg je dikwijls deze vraag als je les geeft over dit onderwerp. We helpen je met een kort en duidelijk overzicht van enkele goede redenen waarom mensen willen reizen naar de ruimte.

Inhoud van de bundel 📖

1) Over deze cursus

  • Doel
  • Kosteloze ondersteuning voor het onderwijs
  • Waarom Maanreizen in onderwijs?

2) Reizen in de ruimte

  • Wat is er mogelijk vandaag?
  • Waarom willen we in de ruimte reizen en leven?

1) Planeten en Manen

  • Inleiding
  • Wat zijn planeten?
  • De planeten van ons Zonnestelsel
    Klasoefening: een schaalmodel van de planeten
  • Wat zijn manen?

2) Hoe ver is het?

Klasoefening: visualiseer het Aarde-Maan systeem

1) Ontsnappen van de Aarde

    • Hoe valt iets op de aarde?
    • Vallen in het groot
    • Waarvoor dient een raket?

2) Veilig landen

    • Inleiding
    • Uitdaging: organiseer een veilige landing

Nog niet beschikbaar

Nog niet beschikbaar

Nog niet beschikbaar

Nog niet beschikbaar

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

DEEL 1 – INLEIDING

  • Over deze lessenreeks
  • Ons thema: ruimtereizen in onze tijd.
  • Over deze lessenreeks.

DEEL 2 – ONS ZONNESTELSEL

  • Wat vind je in het Zonnestelsel?
  • Reizen in de ruimte: hoe ver is het?

DEEL 3 – OPSTIJGEN EN LANDEN

  • Hoe reis je naar de ruimte?
  • Waarvoor dient een raket?
  • Hoe kan je veilig landen?

DEEL 4 – WATER

  • Is er water op de Maan en Mars?
  • Kan water koken zonder op te warmen?
  • Hoe kan je het water op de Maan zuiveren?

DEEL 5 – ATMOSFEER

  • Hoe warm/koud is het op de Maan?
  • Het broeikaseffect
  • Seizoenen op Aarde en Mars
  • Waarvoor dient een ruimtepak?

DEEL 6 – ADEMEN

  • Wat is lucht?
  • Waarom is er zuurstof op Aarde?
  • Zuurstof maken op de Maan

DEEL 7 – ZWAARTEKRACHT

  • Waarom is een astronaut gewichtloos?
  • Wat doet zwaartekracht precies?
  • Je massa/gewicht op andere planeten?

Downloads – afbeeldingen en video’s 📸

Maanbasis
DEEL 1 INLEIDING
bron: ESA

Earthrise 1968
DEEL 1 INLEIDING
bron: NASA

Vereenvoudigd Zonnestelsel
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: Wimedialab

Model van de Zon en de planeten set A
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Model van de Zon en de planeten set B
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

De banen van de manen van Jupiter
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ooljupiterfact.weebly.com

Zo zou het oppervlakte van Europa er kunnen uitzien
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ooljupiterfact.weebly.com

Zo zou het oppervlakte van Io er kunnen uitzien
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ooljupiterfact.weebly.com

Tekening van de grootste manen in het zonnestelsel
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: commons.wikimedia.org

Aarde-Maan-model
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Stappenplan eigen globe maken
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Stappenplan eigen globe maken
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Eenvoudig inkleuren Maan
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Afstanden en groottes op schaal in het zonnestelsel
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

De Aarde, de Maan, en de juiste afstand tussen beide, alles op dezelfde schaal getekend
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Voorblad: Juice Launch
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESA

Opstelling voor verticale en horizontale beweging
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Opstelling gecombineerde valbeweging A
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Opstelling gecombineerde valbeweging B
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Gedachtenexperiment
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Reis naar de Maan
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Reis naar Mars
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Reis naar Mars en terug naar Aarde
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Losse ballon
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Ballon aan touw
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Luchtdrukraket
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Methanolraket op de grond
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Methanolraket aan touw
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Remmen bij de Maan
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Zachte landingen op Mars
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Zachte landingen op Aarde
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Zachte landingen op de Maan
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Planten en hun landingen
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Schematisch overzicht van verschillende landingstechnieken
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Voorbeelden zelfgemaakte landingstoestellen
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Voorblad: water op de zuidpool van de Maan
DEEL 4 WATER
bron: NASA

Luchtdrukdemonstratie met krant
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water op het aardoppervlak
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Luchtdruk in een spuitje
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Water in een spuitje
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water op het Maanoppervlak
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Maandag en Maannacht A
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Shackleton Krater: eeuwige duisternis
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water op het Marsoppervlak
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water bij elk mogelijke luchtdruk
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

IJs aan de zuidpool van Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Reull Vallis op Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA (Mars Express)

Kali Gandaki rivier Nepal Aarde
DEEL 4 WATER
bron: Wikipedia

Noordelijk hoofdkanaal van Kasei Valles op Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA (Mars Express)

(ontbreekt)

White Park Bay, Noord-Ierland
DEEL 4 WATER
bron: Siim Sepp, www.sandatlas.org

Canali getekend door Schiaparelli
DEEL 4 WATER
bron: www.astrogeo.va.it

Perceval Lowell met de Clarck telescoop in zijn eigen sterrenwacht in arizona.
DEEL 4 WATER
bron: Wikipedia

Marsgreppels maken met een lepel
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Nanedi Valles Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Mangala Valles Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Osuga Valles Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Hephaestus Fossae Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Klasexperiment water zuiveren deel 1
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Klasexperiment water zuiveren deel 2
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Werking actieve kool
DEEL 4 WATER
bron: Aqualine.nl

Lesmateriaal basisonderwijs: Op schoolreis naar de maan2025-04-01T14:39:45+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal basisonderwijs: Moon camp workshop

2025-04-01T15:17:45+02:00

Lesmateriaal: Moon Camp workshop 🌝

Via deze les gaan de leerlingen ondervinden dat ruimtereizen niet zo simpel is en dat je met veel zaken moet rekening houden. Wat hier op Aarde evident lijkt, is op de Maan helemaal anders. Na het bekijken van video’s gaan de leerlingen zelf aan de slag met het creëren van een maanbasis. Dit doen ze door eerst een schets te maken op papier om vervolgens aan de slag te gaan met Tinkercad.

Derde graad lager, 3D ontwerp maken in Tinkercad.

✔️ Niveau: 3de graad lager onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Natuur (levende en niet-levende natuur; gezondheid; milieu) , Techniek, sociale vaardigheden, Nederlands (luisteren, spreken, strategieën)

✔️ Partners: ESERO Belgium (productie lesmateriaal & lerarenvorming)

✔️ Editie: december 2023

Inhoud van de bundel 📖

  • Doel van deze cursus
  • Waarom ruimtevaart in de klas?

  • Benodigdheden
  • Stil staan bij volgende zaken

  • Brainstorm dagelijks leven op aarde
  • Brainstorm dagelijks leven op de maan
  • Animaties: leven op de maan
  • In groep: Kennis delen, kruisbestuiving
  • Per 2: Uittekenen van de maanbasis
  • In groep: Getekende maanbasissen voorstelen en herwerken
  • Per 2: De maanbasis uitwerken in Tinkercad

  • 1 Natuur – Levende en niet-levende natuur
    1.12. De leerlingen kunnen het verband illustreren tussen de leefgewoonten van mensen en het klimaat waarin ze leven.
  • 1 Natuur – Levende en niet-levende natuur
    1.13. De leerlingen kunnen tonen hoe de aarde om de eigen as draait, welk gevolg dit heeft voor het dag- en nachtritme in de eigen omgeving en hoe de aarde, de zon en de maan ten opzichte van elkaar bewegen;
  • 1 Natuur – Levende en niet-levende natuur
    1.16. De leerlingen kunnen met enkele voorbeelden aantonen dat energie nodig is voor het functioneren van levende en niet-levende systemen en kunnen daarvan de energiebronnen benoemen.
  • 1 Natuur – Gezondheid
    1.17. De leerlingen kunnen gezonde en ongezonde levensgewoonten in verband brengen met wat ze weten over het functioneren van het eigen lichaam.
  • 1 Natuur – Milieu
    1.23. De leerlingen tonen zich in hun gedrag bereid om in de eigen klas en school zorgvuldig om te gaan met afval, energie, papier, voedsel en water.
  • 2 Techniek – Kerncomponenten van techniek
    2.6. De leerlingen kunnen illustreren hoe technische systemen onder meer gebaseerd zijn op kennis over eigenschappen van materialen of over natuurlijke verschijnselen.
  • 2 Techniek – Techniek als menselijke activiteit
    2.9. De leerlingen kunnen een probleem, ontstaan vanuit een behoefte, technisch oplossen door verschillende stappen van het technisch proces te doorlopen.
  • 2 Techniek – Techniek als menselijke activiteit
    2.10. De leerlingen kunnen bepalen aan welke vereisten het technisch systeem dat ze willen gebruiken of realiseren, moet voldoen.
  • 2 Techniek – Techniek als menselijke activiteit
    2.11. De leerlingen kunnen ideeën genereren voor een ontwerp van een technisch systeem.
  • 2 Techniek – Techniek als menselijke activiteit
    De leerlingen kunnen keuzen maken bij het gebruiken of realiseren van een technisch systeem, rekening houdend met de behoefte, met de vereisten en met de beschikbare hulpmiddelen.
  • 1 Sociale vaardigheden – Domein Relatiewijzen
  • 1 Nederlands – Luisteren
  • 1 Nederlands – Spreken
  • 1 Nederlands – Strategieën

Downloads 👩‍🏫

Lerarenbundel

In deze bijlage kan je handleiding terugvinden van de klasactiviteit.
Je vindt er het lesverloop en bijhorende tijden terug.
De linken naar de video’s worden aangevuld met een korte samenvatting van de inhoud van de video.

Maanbasis: bouwplek

Maanbasis: indeling van de ruimtes

Maanbasis: bouwmateriaal

Maanbasis: bescherming tegen radiatie

Maanbasis: bescherming tegen meteorietenregen

Voorziening: elektriciteit

Voorziening: water

Voorziening: voedsel

Voorziening: zuurstof

Verplaatsing: lancering

Verplaatsing: reizen naar de maan

Verplaatsing: landen

Verplaatsing: reizen

Verplaatsing: Orion

Werk: communicatie

Werk: afval

Werk: robots

Werk: experimenten

Lesmateriaal basisonderwijs: Moon camp workshop2025-04-01T15:17:45+02:00
Go to Top