9 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: Je eerste minisatelliet Arduino

2025-03-27T16:24:53+01:00

Lesmateriaal: Mijn eerste minisatelliet 💡

Een experiment op een onbemande vlucht voor absolute beginners. Coderen met Arduino of Raspberry Pi Pico.

Voor experimenten op een onbemande vlucht heb je basis elektronica nodig. In deze cursus leren absolute beginners om de luchtdruk en de temperatuur te meten via een Arduino microcontroller (tot 2022) of via een Raspberry Pi Pico (vanaf 2023). Je leert eenvoudige basisvaardigheden via enkele oefeningen.
Deze vaardigheden vormen een basis om deel te nemen aan projecten zoals ASGARD of CanSat. Hierin worden leerlingen uitgedaagd om een zelfbedacht experiment te lanceren met een stratosfeerballon of met een raket.

✔️ Niveau: secundair onderwijs én (toekomstige) ASGARD/CanSat deelnemers (ook leerkrachten)

✔️ Vakken/eindtermen: Technologie, informaticawetenschappen, STEM

✔️ Partners: KdG Hogeschool Antwerpen (2022), Ingegno/De Creatieve STEM (2023-2024), ESERO Belgium

✔️ Editie: eerste editie 2017, lessenreeks 2021-2022, tweede editie 2024

Inhoud van de bundel 📖

  • Een ruimtevaartmissie op school
  • Uit welke onderdelen bestaat een satelliet?

  • De hardware leren kennen: de microprocessor
  • De hardware leren kennen: perifere onderdelen
  • Programmeren
  • Solderen

–

Kalibratie en verwerking

De bundel is voorzien van een oplossingssectie die je steeds kan raadplegen na elke oefening

Downloads 👩‍🏫

Je eerste mini-satelliet (2017)

ESERO Belgium handleiding voor leraren, eerste editie, aangeboden als lesmateriaal bij de ESERO vorming. De gebruikte hardware is hier nog een Arduino microcontroller.

Je eerste mini-satelliet (2024)

ESERO Belgium handleiding voor leraren, nieuwe editie, aangeboden als lesmateriaal bij de ESERO vorming. Deze is volledig aangepast aan de nieuwe programmeertaal (Python) en de nieuwe hardware (Raspberry Pi Pico)

Presentatie van vorming november 2021 (Lessen)

Lessen Arduino van Julie Willems, KdG (les van 8+16+26 november)

Presentatie van vorming september 2023 (Lessen)

Lessen met de Raspberry Pico van Benny (Ingegno)

Een tip om je leerlingen te leren solderen

Op onderstaande link vind je stripverhalen, in vele talen, met instructies om te leren solderen.

Lesmateriaal secundair: Je eerste minisatelliet Arduino2025-03-27T16:24:53+01:00
9 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: Astrosounds

2025-03-27T16:43:46+01:00

Lesmateriaal: Astrosounds 🎶

Hoe kunnen we stemmen, muziekinstrumenten en zelfs sterren herkennen op basis van hun klankkleur?

Binnen dit project gaan we op zoek naar een antwoord op de onderzoeksvraag: ‘Kunnen we stemmen, muziekinstrumenten en zelfs sterren herkennen op basis van hun klankkleur?’. Die vraag zullen we bekijken vanuit verschillende invalshoeken, namelijk die van een fysicus, een bioloog, een chemicus en een informaticus. De doelgroep voor dit project is de tweede graad in het secundair onderwijs.

✔️ Niveau: 2de graad secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Natuurwetenschappen, STEM, fysica, biologie, informatica

✔️ Partners: UCLL, Astrosounds Team, ESERO Belgium

✔️ Editie: december 2021

Inhoud van de bundel 📖

Na dit project moet je een goed beeld hebben over wat de vakken biologie, fysica, chemie en informatica inhouden.

  • Biologie is de studie van levende organismen.
  • Fysica is de studie van de fundamentele basiswetten van de natuur, van materie, energie, ruimte, tijd. Deze basiswetten vinden hun toepassing zowel in de biologie als de chemie als in ingenieurswetenschappen of medische wetenschappen.
  • Chemie is de studie van de samenstelling van stoffen en de veranderingen (reacties) waardoor nieuwe stoffen gevormd worden.
  • Informatica is de studie die zich richt op het maken van ICT-systemen: het opslaan en verwerken van informatie, het creëren van algoritmen en softwaretoepassingen, het maken en implementeren van netwerken en besturingssystemen, het ontwikkelen van databanken.

Aan de hand van het inkleurmodel zie je vanuit welke invalshoek we kijken in dit project. Of anders gezegd, vanuit welk oogpunt de onderzoeksvraag is gesteld.
Om een antwoord op de algemene onderzoeksvraag te formuleren, voeren we een reeks kleinere onderzoeken uit. Deze zijn uitgewerkt in 7 leerstations. Per leerstation zal je aan de hand van het inkleurmodel kunnen zien vanuit welke invalshoek we daarin kijken. Na elk leerstation gaan we een samenvattend schema van het project aanvullen met de geleerde begrippen uit de verschillende vakken.

Op 16 december werd een online vorming gegeven van 2u30min. Deze kan je herbekijken op onderstaande pagina.

  • Inleiding
  • Verwondering

  • Hoek 1: Proefje met stemvork
  • Hoek 2: Proefje met gitaar en proefje met ballon
  • Hoek 3: Proefje met suiker en geluid en proefje met liniaal
  • Hoek 4: filmpje + proefje: stembanden
  • Reflectiemoment
  • Conceptenmap leerstation 1

  • Hoek 1: Vacuüm
  • Middenstof gas
  • Hoek 2: Middenstof vloeibaar
  • Middenstof vast
  • Hoek 3: Snelheid van geluid in middenstoffen
  • Hoek 4: Geluidsgolf
  • Amplitude
  • Frequentie en golflengte
  • Reflectiemoment
  • Conceptenmap leerstation 2

  • Hoe kunnen we waarnemen dat sterren trillen?
  • Hoe kunnen we het verschil in lichtsterkte meten?
  • Eigenfrequentie en eigentrillingen
  • Reflectiemoment
  • Concept

  • Hoek 1: Infra- en ultrageluiden
  • Hoek 2: Resonantie in het slakkenhuis
  • Reflectiemoment
  • Concept

  • Klankkleur of timbre van een muziekinstrument
  • Timbre van een ster
  • Timbre van een muziekinstrument meten
  • Golfvorm van een samengestelde klank
  • Eigenfrequenties zorgen voor de klankkleur van een instrument.
  • Timbre meten
  • Reflectiemoment
  • Concept

  • Wat is een algoritme?
  • Sterrengeluiden programmeren
  • Concept

  • Ontstaan van sterren
  • Concept

  • Evaluatie
  • Formuleer je antwoord op de onderzoeksvraag

Downloads 👩‍🏫

Astrosounds Leerlingenbundel (dec 2021)

Ontdek 99 pagina’s met leerlingenopdrachten en achtergrondinfo.

Presentaties van de Astrosounds vorming (16 dec 2021)

Bekijk de presentaties opnieuw die Prof. Katrien Kolenberg liet zien tijdens de Astrsounds vorming.

Bekijk ook de presentatie van de docenten lerarenopleiding UCLL.

Extra: bookwidgets om het thema in te leiden

Op de Astrosounds website vind je enkele bookwidgets die je kunnen helpen om het thema in je klas te brengen.

Lesmateriaal secundair: Astrosounds2025-03-27T16:43:46+01:00
9 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: leven zoeken op Mars

2025-03-27T17:04:45+01:00

Lesmateriaal: leven zoeken op Mars 👽

Zijn wij alleen in het heelal? Of is er buitenaards leven? En zo ja, kan dat dan op Mars zijn?

De vraag of er leven is buiten de Aarde en welk leven dat dan zou zijn, is één van de grootste wetenschappelijke en filosofische vragen van de mensheid. Ook je leerlingen houden zich hier graag mee bezig. Deze lessen over leven zoeken op Mars bieden een ontdekkingstocht in de achtergrondkennis die we nodig hebben als we met deze belangrijke vraag willen bezig zijn.

✔️ Niveau: 1ste en 2de graad secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Natuurwetenschappen, Filosofie

✔️ Partners: UCLL Lerarenopleiding, iSTEM inkleuren, SSVI in a box, ESERO Belgium

✔️ Editie: december 2021

Inhoud van de bundel 📖

  1. Vragen stellen over de ruimte en Mars
  2. Centrale verwonderingsvraag
  3. Bijlage: Onderzoekend leren
  4. Bijlage: Ontwerpend leren

  1. Filosofisch gesprek: Leven in de ruimte?
  2. Wat zijn de kenmerken van leven?
  3. Wat is nodig om leven te laten ontstaan?
  4. Leefbare zone bij een ster: Goldilockszone.
  5. De invloed van de atmosfeer
  6. Samenvattend.

  1. Hoe ver is Mars?
  2. De Astronomische Eenheid
  3. Machten van 10
  4. Schaalmodel van het zonnestelsel
  5. Reizen naar Mars
  6. Samenvattend

Bijlage: De schaalfactor berekenen met excel

  1. Kijken naar Mars.
  2. Het verschil tussen een ster en een planeet.
  3. Eigenschappen van een goede telescoop:
    De telescoop van Christiaan Huygens.
    De onderdelen van een telescoop.
    Eigenschappen van een goede telescoop
  4. Spiegels en lenzen in een telescoop:
    Vlakke spiegels.
    Sferische holle spiegels.
    Bolle lenzen.
    Stralengang bij een lenzentelescoop.
    Stralengang bij en spiegeltelescoop.
  5. De voor- en nadelen van spiegel- en lenzentelescopen:
    Lenzentelescopen.
    Spiegeltelescopen.
  6. Ontwerp en bouw van een eigen telescoop.
  7. Samenvattend

Is er water op Mars (geweest)? Geologisch onderzoek.

  1. Onderzoek op Mars
  2. Marsonderzoek met behulp van satellietbeelden:
    Satellietbeelden van Mars en de Aarde vergelijken
    Poolkappen op Mars.
  3. Wat vertelt de kleur van Mars over de aanwezigheid van water?
    Roest.
    De kleur van Mars.
    Is er water (geweest) op Mars?
  4. Zijn er nog andere gesteenten die op de aanwezigheid van water kunnen wijzen?
    Carbonaatgesteenten: Wat?
    Hoe ontstaan carbonaatgesteenten?
    Hoe kunnen we onderzoeken of een gesteente een carbonaatgesteente is?
    Onderzoek naar carbonaatgesteenten op Mars.
  5. Marsrovers
  6. Samenvattend

  1. De pitch.
  2. Leven op Mars en …. STEM-beroepen?!?
  3. Verklarende woordenlijst

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Bouwsteen 0: Centrale verwonderingsvraag

Denk na over de uitgestrektheid van het heelal en onze plaats daarin, en stel vragen over de ruimte en Mars. Je maakt kennis met de centrale verwonderingsvraag voor dit thema.
In de bijlagen worden ook de principes van onderzoekend en ontwerpend leren nog eens herhaald.

Bouwsteen 1: Leven: wat? waar?

Denk na over:

  • De kenmerken van leven,
  • De voorwaarden nodig om leven te laten ontstaan
  • De omstandigheden waaronder buitenaards leven zou kunnen bestaan,
  • De gelijkenissen en verschillen tussen Mars en de Aarde en het belang ervan voor leven,
  • Mogelijk leven op Mars, vroeger en nu.

Bouwsteen 2: Hoe ver is Mars?

  • De grootteordes van de afstanden in ons zonnestelsel inschatten en hierbij machten van 10 gebruiken;
  • Leren wat de Astronomische Eenheid is en deze ook gebruiken;
  • Wat een schaalfactor is en hoe je een goede schaalfactor kiest;
  • Een correct schaalmodel van het zonnestelsel ontwerpen en realiseren volgens de principes van ontwerpend leren;
  • Excel leren gebruiken om handig een schaalfactor te berekenen;
  • Leren begrijpen wat de gevolgen van de afstand tussen de Aarde en Mars zijn voor het Marsonderzoek.

Bouwsteen 3: Kijken naar Mars?

  • Observeer de sterrenhemel met Stellarium;
  • Leer het verschil tussen een ster en een planeet;
  • Leer de belangrijkste onderdelen van een telescoop kennen;
  • Leer wat de eigenschappen van een goede telescoop zijn;
  • Leer dat er 2 belangrijke soorten telescopen bestaan: spiegeltelescopen en lenzentelescopen;
  • Leer de werking van de spiegel- en lenzentelescoop begrijpen;
  • Leer een belangrijke basiseigenschap van vlakke spiegels;
  • Onderzoek een belangrijke basiseigenschap van sferische holle spiegels;
  • Onderzoek een belangrijke basiseigenschap van bolle lenzen;
  • Leer op een geïnformeerde manier een keuze maken tussen de verschillende soorten telescopen;
  • Bouw zelf een telescoop volgens de principes van ontwerpend leren.

Bouwsteen 4: Geologisch onderzoek

  • Onderzoek de onderzoeksvraag: Is er water op Mars (geweest)?;
  • Bestudeer gericht satellietbeelden van Mars;
  • Leer wat droog ijs is;
  • Leer waarom Mars zijn typische kleur heeft;
  • Leer wat de kleur van Mars ons vertelt over de aanwezigheid van water;
  • Leer wat carbonaten zijn en hoe carbonaten ontstaan;
  • Onderzoek de aanwezigheid van carbonaten in gesteenten;
  • Leer wat carbonaten ons vertellen over de aanwezigheid van water op Mars;
  • Leer over Marsrovers en welke informatie ze ons kunnen geven over Mars.

Bouwsteen 5: Besluit

  • Samenvatten wat je bijgeleerd hebt;
  • Zicht krijgen op de verscheidenheid van STEM;
  • Aangeven wat jou ligt in STEM aan de hand van dit project;
  • Jouw STEM-profiel voor dit project opstellen;
  • Op zoek gaan naar beroepen die iets met STEM te maken.

Lesmateriaal secundair: leven zoeken op Mars2025-03-27T17:04:45+01:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: Banen en straling

2025-04-01T09:16:01+02:00

Lesmateriaal: banen en straling ☢️

Laat je leerlingen zelf realistische stralingsdosis berekenen in de ruimte. Deze cursus begint met een uitgebreide inleiding over satellietbanen en de straling in de omgeving rond de Aarde. Meer algemene aspecten van straling en het ruimteweer komen ook aan bod, geïllustreerd met verschillende voorbeelden die aantonen dat het ruimteweer ook van belang is voor onze samenleving op Aarde.

Vervolgens gaan je leerlingen zelf de verwachte stralingsdosis berekenen op verschillende baanhoogtes, van dichtbij de Aarde tot aan de hoogte van de Maan. Ze gebruiken hiervoor dezelfde online tool die ook door space professionals gebruikt wordt: SPENVIS. Tenslotte gaan ze de getallen die uit de toepassing komen interpreteren: hoeveel straling verwacht je op elke locatie, en in hoeverre is er een risico voor de elektronische apparatuur van je ruimtesonde?

Met bijzondere dank aan de betrokken wetenschappers van BIRA: Erwin De Donder en Neophytos Messios.

✔️ Niveau: 4de, 5de of 6de jaar secundair onderwijs met component wetenschappen

✔️ Vakken/eindtermen: Fysica, aardwetenschappen, ruimtelijk bewustzijn, techniek

✔️ Partners: BIRA, ESERO Belgium

✔️ Editie: augustus 2023

Inhoud van de bundel 📖

  • Satellieten vandaag: inleiding
    • Satellietechniek: principes
    • Satellieten: categorieën en functies
  • Satellietbanen

  • De aarde en haar omgeving in de ruimte
  • De zon als drijvende kracht van het ruimteweer in de heliosfeer
  • Voorbeelden van ruimteweer en haar impact op de samenleving

  • Energie en intensiteit van straling in de ruimte  energies
  • Effecten op onderdelen van ruimtesondes
  • Effecten op astronauten
  • Bescherming (shielding)

  • Doel van de workshop
  • Richtlijnen voor leraren
  • OEFENING 1: zon-synchrone baan
  • OEFENING 2: Medium Earth orbit (MEO) missie
  • OEFENING 3: Geostationaire baan (GEO) missie
  • OEFENING 4: Maanmissie

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Cursus “Orbits & Radiation”

Bundel (leerkrachtengids) in het Engels, omdat de BIRA onderzoekers die meewerkten uit een internationaal team komen. Laatste update augustus 2023.

introductie presentatie “Orbits & Radiation”

De wetenschappers van BIRA hebben reeds meerdere keren een SPENVIS workshop gegeven voor leraren en leerlingen. hier kan je hun inleidende presentatie downloaden, vol met interessante beelden die passen bij de achtergrondinformatie uit de cursus.

Downloads – Afbeeldingen 📸

Radiation belts around Earth

Satellite principles (ESERO Belgium)

Electromagnetic spectrum

White patterns overview (ESERO Belgium)

White patterns 1 (NASA)

White patterns 2 (NASA)

White Patterns 3 (NASA)

Reflection of VIS and IR radiation

Radar Altimetrie (ESA, Sentinel-3)

Tenerife (Proba-V)

Earth neighbouring space

Coronal Mass Ejection

Average Monthly Sunspots

400 years of sunspot observation

Sunspot Neutron Flux Anticorrelation (BIRA)

Sunspot 1859 by Carrington

Carrington event 1859

Radiation damage in New Jersey

Solar protons from CEM (SOHO)

Particle flux LEO

Cosmic air shower (2019 Let’s talk science)

Earth magnetic field lines (Khan Academy)

Earth magnetic field (Finlay et al. 2020)

Major space environment hazards (The Aerospace Corporation)

Sun Synchronous Orbit 1 (ESERO BE)

Sun Synchronous Obit 2 (ESERO BE)

Sun Synchronous Orbit 3 (ESERO BE)

Trajectory of SSO mission (BIRA)

Trajectory of MEO mission (BIRA)

Trajectory of Geostationary mission (BIRA)

Trajectory of lunar mission (BIRA)

Lesmateriaal secundair: Banen en straling2025-04-01T09:16:01+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: Climate detectives

2025-04-01T09:41:47+02:00

Lesmateriaal: Climate Detectives 🌍

Wie meedoet aan Climate Detectives kan de leerlingen best inleiden in het gekozen deelthema via inleidende lessen. ESA biedt lespakketten aan over verschillende klimaatgerelateerde thema’s, elk met activerende werkvormen waarin leerlingen zelf experimenteren. Ontdek hier welke van de internationale Climate Detectives lespakketten wij vertaald hebben in het Nederlands voor gebruik in je klas.

✔️ Niveau: secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Aardwetenschappen, biologie, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, leercompetenties, ruimtelijk bewustzijn, sociaal-relationele competenties, chemie, fysica, wiskunde,

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Lessenlijst 📖

Lerarenhandleiding Climate Detectives

De verschillende onderzoeksfases uitgelegd

Deze gids is bedoeld om leerkrachten te helpen leerlingen te sturen en te ondersteunen bij het plannen en uitvoeren van een zinvol onderzoek naar een klimaatprobleem en te laten zien hoe zij een verschil kunnen maken. Deze aanpak bevordert transversale vaardigheden zoals kritisch denken, samenwerking, het oplossen van reële problemen en communicatie.

GO2: Snelwegen van de Oceanen

Zeestromingen en het verband met klimaat

In deze reeks activiteiten zullen de leerlingen een multimedia module gebruiken om te leren over zeestromingen, de snelwegen van de oceanen, en hoe ze belangrijk zijn om het plaatselijke klimaat te begrijpen. Met behulp van een praktische activiteit zullen ze onderzoeken wat de oorzaak is van oceaanstromingen. Ze zullen ook satellietbeelden gebruiken om de temperatuur van het zeeoppervlak te analyseren en begrijpen waarom satellietwaarnemingen nuttig zijn voor het monitoren van zeestromingen.

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

GO3: Het broeikaseffect

Opwarming van de aarde onderzoeken

Deze reeks activiteiten omvat praktische experimenten en de interpretatie van satellietbeelden voor een beter begrip van algemene effecten van de opwarming van de aarde.
In activiteit 1 maken de leerlingen een model om het broeikaseffect te demonstreren en aan te tonen dat een hoger koolstofdioxidegehalte (CO2) tot een hogere temperatuur leidt. Het experiment zal worden aangevuld met de interpretatie van satellietbeelden waarop het CO2-niveau van de aarde in verschillende perioden te zien is. De leerlingen zullen dan leren over enkele gevolgen van een versterkt broeikaseffect – het smelten van ijs en veranderende albedowaarden. De leerlingen zullen deze onderwerpen onderzoeken in activiteit 2 en 3.

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

GO4: Zee-ijs vanuit de ruimte

Onderzoek naar Arctisch zee-ijs en het verband met het klimaat

In deze reeks activiteiten onderzoeken de leerlingen het poolijs. Eerst zullen ze een praktische activiteit uitvoeren om uit te zoeken wat er gebeurt ‘als de oceaan bevriest’. Vervolgens zullen ze satellietbeelden gebruiken om de concentratie en de omvang van het zee-ijs te analyseren en te zien hoe deze parameters de afgelopen decennia zijn veranderd. Ze leren waar ter wereld zee-ijs te vinden is en analyseren actuele en langlopende satellietgegevens over de zee-ijsconcentratie in het Noordpoolgebied. Deze activiteit heeft betrekking op een van de belangrijkste indicatoren waarover wetenschappers beschikken om de klimaatverandering en de mogelijke gevolgen ervan te bestuderen.

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

GO5: Na de storm

De orkaan Matthew volgen en de gevolgen ervan analyseren

Deze activiteiten gebruiken het voorbeeld van orkaan Matthew om de toepassingen van aardobservatiegegevens bij het volgen van orkanen en het beoordelen van de nasleep ervan te verkennen. De leerlingen zullen leren hoe een orkaan zich ontwikkelt en welke gevolgen extreem weer kan hebben voor de samenleving. Ze zullen dit doen door satellietbeelden te vergelijken.
De activiteit kan worden uitgevoerd in een ICT-suite waarin de leerlingen zelfstandig leren over de beelden of kan worden onderwezen met behulp van een meer actieve leerstijl in de klas.

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

P15 Infrarode webcam hack

Infrarood licht gebruiken om de wereld op een nieuwe manier te observeren

Deze reeks van drie activiteiten zal de leerlingen in staat stellen het elektromagnetische spectrum te begrijpen en infrarode straling waar te nemen door een goedkope webcam aan te passen. Er wordt besproken hoe infraroodstraling kan worden gebruikt om informatie te verkrijgen die met zichtbaar licht niet beschikbaar is. De leerlingen zullen ook satellietbeelden analyseren en zo begrijpen waarom het nuttig is om in infrarood te “zien”.

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

Lesmateriaal secundair: Climate detectives2025-04-01T09:41:47+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: Climate Detectives – Natuurbranden

2025-04-01T09:50:02+02:00

Lesmateriaal: natuurbranden 🔥

Climate Detectives Casus

Elk schooljaar kan je klas als een detective een lokaal klimaatprobleem onderzoeken met feedback van een professionele wetenschapper, door mee te doe aan het project Climate Detectives. Om de leerkrachten te helpen bieden we vanaf september 2022 kant-en-klaar onderzoekjes aan, dat je min of meer kan nadoen in je eigen regio. Deze worden door ESERO Belgium ontwikkeld in samenwerking met het wetenschappelijk instituut VITO.

Deze casus focust op de natuurbranden als gevolg van klimaatverandering en maakt hierbij gebruik van satellietbeelden genomen door ESA’s Sentinel satellieten.

✔️ Niveau: secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Aardwetenschappen, biologie, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, leercompetenties, ruimtelijk bewustzijn, sociaal-relationele competenties, chemie, fysica, wiskunde,

✔️ Partners: VITO Remote Sensing, ESERO Belgium

✔️ Editie: september 2022

Inhoud van de bundel 📖

① Drie projectfasen

② Goed om weten

③ Doel van deze cursus

Enkele belangrijke sleutelwoorden, termen en concepten

Klimaatverandering uitgelegd

Klimaatverandering: tips voor inleidende lessen

De PPM klok

Achtergrondinformatie natuurbranden

Het thema: Bekijk volgende informatieve filmpjes

Identificeer de onderzoeksvraag

Identificeer de onderzoeksgegevens

Het onderzoeksplan indienen

Gegevens verzamelen

Analyseren en conclusie: Conclusie

De voorliggende cursus heeft niet de ambitie om een voorbeeld-invulling te maken voor Fase 3 van het Climate detectives project. We rekenen hiervoor op de vrije invulling, creativiteit en diversiteit van de deelnemende teams.

Downloads 👩‍🏫

Onderzoeksproject bosbranden

Deze cursus is een hulpmiddel voor leraren die met hun leerlingenteam deelnemen aan het project Climate Detectives. We laten zien hoe je een concreet klimaatgebonden probleem – in dit geval bosbranden in België – kan onderzoeken met satellietdata, gecombineerd met waterpeildata gemeten op terrein. Voor de satellietdata wordt de Belgische viewer Terrascope gebruikt, een gratis online tool die niet alleen alle beschikbare satellietbeelden toont, maar ook gemakkelijk toelaat om de data te analyseren, beelden te exporteren, en op een eenvoudige manier een time-lapse te maken.

De cursus heeft ook een vrij uitgebreid deel ‘achtergrond’, waarin we tips geven om je leerlingen in te leiden in de klimaatproblematiek. Via onze wekelijkse “PPM klok” kan je je leerlingen bovendien helpen bewust maken van de actuele stand van zaken ivm wereldwijde klimaatverandering.

Lesmateriaal secundair: Climate Detectives – Natuurbranden2025-04-01T09:50:02+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: Climate Detectives – Overstromingen

2025-04-01T09:53:51+02:00

Lesmateriaal: Overstromingen 🌊

Climate Detectives Casus

Elk schooljaar kan je klas als een detective een lokaal klimaatprobleem onderzoeken met feedback van een professionele wetenschapper, door mee te doe aan het project Climate Detectives. Om de leerkrachten te helpen bieden we vanaf september 2022 kant-en-klaar onderzoekjes aan, dat je min of meer kan nadoen in je eigen regio. Deze worden door ESERO Belgium ontwikkeld in samenwerking met het wetenschappelijk instituut VITO. Deze eerste casus behandelt overstromingen in België aan de hand van zeer concrete gevallen uit het recente verleden. We maken gebruik van satellietgegevens en -beelden, en geven suggesties om het onderzoek aan te vullen met grondgebonden metingen.

✔️ Niveau: secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Aardwetenschappen, biologie, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, leercompetenties, ruimtelijk bewustzijn, sociaal-relationele competenties, chemie, fysica, wiskunde,

✔️ Partners: VITO Remote Sensing, ESERO Belgium

✔️ Editie: september 2022

Inhoud van de bundel 📖

① Drie projectfasen

② Goed om weten

③ Doel van deze cursus

Enkele belangrijke sleutelwoorden, termen en concepten

Klimaatverandering uitgelegd

Klimaatverandering: tips voor inleidende lessen

De PPM klok

Overstromingsproblematiek in Vlaanderen

Het thema: Bekijk de overstromingen op kaart

Het thema in de media

Het thema in rapporten en databanken

Identificeer de onderzoeksvraag

Identificeer de onderzoeksgegevens

Het onderzoeksplan indienen

Gegevens verzamelen

Ordenen en beheren van gegevens

Analyseren en conclusie: Analyseren

Analyseren en conclusie: Conclusie

De voorliggende cursus heeft niet de ambitie om een voorbeeld-invulling te maken voor Fase 3 van het Climate detectives project. We rekenen hiervoor op de vrije invulling, creativiteit en diversiteit van de deelnemende teams.

Downloads 👩‍🏫

Onderzoeksproject overstromingen

Deze cursus is een hulpmiddel voor leraren die met hun leerlingenteam deelnemen aan het project Climate Detectives. We laten zien hoe je een concreet klimaatgebonden probleem – in dit geval overstromingen in 2021 in de IJzervallei – kan onderzoeken met satellietdata, gecombineerd met waterpeildata gemeten op terrein. Voor de satellietdata wordt de Belgische viewer Terrascope gebruikt, een gratis online tool die niet alleen alle beschikbare satellietbeelden toont, maar ook gemakkelijk toelaat om de data te analyseren, beelden te exporteren, en op een eenvoudige manier een time-lapse te maken.

De cursus heeft ook een vrij uitgebreid deel ‘achtergrond’, waarin we tips geven om je leerlingen in te leiden in de klimaatproblematiek. Via onze wekelijkse “PPM klok” kan je je leerlingen bovendien helpen bewust maken van de actuele stand van zaken ivm wereldwijde klimaatverandering.

Lesmateriaal secundair: Climate Detectives – Overstromingen2025-04-01T09:53:51+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: Moon Camp thematische lessen

2025-04-01T10:00:16+02:00

Lesmateriaal: Moon Camp 🌚

Wie meedoet aan het STEM project Moon Camp kan de leerlingen best inleiden in het thema Maan- en ruimtereizen via inleidende lessen. ESA biedt lespakketten aan over verschillende klimaatgerelateerde thema’s, elk met activerende werkvormen waarin leerlingen zelf experimenteren. Ontdek hier welke van de internationale Moon Camp lespakketten wij vertaald hebben in het Nederlands voor gebruik in je klas.

✔️ Niveau: secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Aardwetenschappen, biologie, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, leercompetenties, ruimtelijk bewustzijn, sociaal-relationele competenties, chemie, fysica, wiskunde,

✔️ Partners: UGent Volkssterrenwacht Armand Pien, ESERO Belgium, ESA Education

✔️ Editie: 2019

Lessenlijst 📖

B10 Ruimtebeertjes

Lab-ervaring met beerdiertjes (Tardigrada).

In deze reeks experimentele activiteiten onderzoeken de leerlingen de overlevingsmogelijkheden van beerdiertjes (tardigrada), ook bekend als waterberen. Ze onderzoeken hoe ze beerdiertjes kunnen verzamelen en welke extreme omstandigheden ze in het lab kunnen simuleren. Ze zullen verzamelde tardigrada blootstellen aan deze extreme omstandigheden en tot een conclusie komen over in welke omgevingen ze kunnen overleven. Het doel van deze bron is te testen of tardigrada bestand zijn tegen extreme milieuomstandigheden en hun overlevingsvermogen te koppelen aan de ruimteomgeving.

Voordat je met deze activiteit begint, raden wij je aan de activiteit “Kan het leven overleven in een vreemde omgeving?” te voltooien, die een inleiding geeft tot het leven in extreme omgevingen. Dit pakket kan je hier vinden (momenteel alleen in het Engels).

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

P09 Energie uit zonlicht

Ruimteonderzoek met zonne-energie.

In deze reeks activiteiten leren leerlingen over twee concepten die van invloed zijn op het ontwerp van zonnepanelen voor ruimtemissies: de omgekeerde kwadratenwet en de invalshoek. De leerlingen voeren twee eenvoudige onderzoeken uit met een fotovoltaïsche cel (zonnecel) en een lichtbron. Eerst meten ze hoe het door de zonnecellen geproduceerde vermogen varieert met de afstand tot de lichtbron en proberen ze experimenteel de omgekeerde kwadratenwet voor lichtintensiteit te achterhalen. Vervolgens voeren de leerlingen een tweede experiment uit om de afhankelijkheid van het vermogen van de zonnecel van de invalshoek te onderzoeken. Ten slotte zullen ze deze concepten toepassen op echte ESA-ruimtemissies.

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

Lesmateriaal secundair: Moon Camp thematische lessen2025-04-01T10:00:16+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal secundair: wolken en bliksem op exoplaneten

2025-04-01T13:11:54+02:00

Lesmateriaal: wolken en bliksem op exoplaneten 🌩️

Wolken en bliksems behoren tot de nieuwste onderwerpen in exoplaneten-onderzoek.

Leer je leerlingen waarom het begrijpen van bliksems en elektrische lading zo belangrijk zijn voor dit onderzoek, door hen zelf een bliksem te laten produceren in de klas.

Hoe vormen zich wolken op een planeet? Je begeleidt de leerlingen bij het opstellen van een hypothese over wolkenvorming, die ze vervolgens testen in een experiment.

Deze groepsexperimenten worden nadien gepresenteerd en besproken met de klasgroep. Vervolgens zoeken ze de analogieën tussen hun experimenten en de wolkenvorming/bliksems in de atmosfeer van een planeet.

✔️ Niveau: 2de en 3de graad secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Aardwetenschappen, STEM, fysica, sociaal-relationele competenties

✔️ Partners: Oriel Marshall, Chameleon Network, University of Antwerpen and of Copenhagen, ESERO Belgium

✔️ Editie: november 2022

Inhoud van de bundel 📖

  • Lerarengids + leerlingen werkbladen + presentatie die de klas door een inleidende quiz loodst.
  • Goed voor ongeveer 2 x 2 lesuren (2 uren voor ‘wolken’ en 2 uren voor ‘bliksem’).
  • Het materiaal voor de leerlingen-experimenten zijn allemaal eenvoudig en goedkoop te verkrijgen. bijvoorbeeld: wol, isomo bakjes, aluminiumfolie bakjes, ijs, heet water, een glazen bokaal, haarlak.

Wolken op exoplaneten

Omschrijving: (beschrijving) Een korte quiz, ondersteund door beeldmateriaal, die het concept van wolken in de ruimte en op exoplaneten introduceert bij de leerlingen.
Doel: Betrek de leerlingen erbij, peil hun voorkennis en introduceer nieuwe concepten.
Vereisten: Niets
Tijd: 10 minuten

Omschrijving: Giet warm water in een glazen container. Spuit een kleine hoeveelheid haarspray in de bokaal. Daarna, plaats een plateau/bord met ijsblokjes op de bokaal. In de bokaal zal zich een wolk vormen.
Doel: Laat de klas kennismaken met de demonstratie. Wek intriges en vragen van de klas over hoe het werkt.
Vereisten: Voltooiing van Activiteit 1
Tijd: 10 minuten

Omschrijving: De klas werkt samen om alle variabelen die invloed hebben op het (hiervoor uitgevoerde) experiment op te lijsten.
Doel: Inoefenen van wetenschappelijke methoden en denken
Vereisten: Voltooiing van Activiteit 2.
Tijd: 5 minuten

Omschrijving: De leerlingen worden verdeeld in groepen. Elke groep beschikt over het materiaal om de proef uit te voeren. Elke groep krijgt/kiest 1 variabele die ze dan systematisch veranderen en telkens het resultaat bijhouden.
Doel: Onderzoekend leren: wetenschappelijke methoden gebruiken om te onderzoeken en te begrijpen hoe wolken worden gevormd
Vereisten: Voltooiing van Activiteit 3.
Tijd: 25 minuten

Omschrijving: De groepjes leggen de resultaten van hun experimenten voor aan de klas. Ze leggen het effect die het veranderen van hun variabele heeft op het resultaat van het experiment uit. Daarna presenteren ze hun hypothese in verband met waarom deze variabele dat effect had op het experiment.
Doel: Wetenschappelijke resultaten presenteren en die resultaten gebruiken om tot gefundeerde conclusies te komen.
Vereisten: Voltooiing van Activiteit 1 tot en met 3.
Tijd: 20 minuten

Omschrijving: Doormiddel van een klasgesprek en het gebruik van diagrammen om de link te leggen met wolken op exoplaneten, worden de omstandigheden gevonden die aanwezig moeten zijn op exoplaneten om wolken te kunnen vormen. Deze kennis wordt gebruikt om beter te begrijpen waarom wolken zo belangrijk zijn voor wetenschappers die exoplaneten bestuderen.

Doel: Toepassing van hun nieuwe kennis op verschillende situaties. Dit zal helpen om hun leerproces te evalueren en te versterken.
Vereisten: Voltooiing van Activiteit 1 tot en met 4.
Tijd: 30 minuten

2de graad (minimumdoelen basisvorming – 230327)

  • 06.32 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen onderzoeken zuivere stoffen en mengsels in het dagelijkse leven aan de hand van eigenschappen en scheidingstechnieken.
  • 06.32 (dubbele finaliteit): De leerlingen onderzoeken zuivere stoffen en mengsels in het dagelijkse leven aan de hand van eigenschappen en scheidingstechnieken.
  • 06.10 (arbeidsfinaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met chemische stoffen.
  • 06.39 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen interpreteren massaconcentratie en molaire concentratie.
  • 06.50 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen
  • 06.34 (dubbele finaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen
  • 06.51 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.
  • 06.35 (dubbele finaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.

3de graad (minimumdoelen basisvorming – 230327)

  • 06.43 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen.
  • 06.24 (dubbele finaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen.
  • 06.44 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.
  • 06.25 (dubbele finaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.

2de graad (minimumdoelen basisvorming – 230327)

  • 06.33 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen gebruiken een atoommodel om de structuur van atomen en ionen te beschrijven.
  • 06.24 (dubbele finaliteit): De leerlingen gebruiken een atoommodel om de structuur van atomen en ionen te beschrijven.
  • 06.43 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen verklaren fenomenen of toepassingen uit het dagelijkse leven aan de hand van het concept druk bij vaste stoffen, gassen en vloeistoffen.
  • 06.31 (dubbele finaliteit): De leerlingen verklaren fenomenen of toepassingen uit het dagelijkse leven aan de hand van het concept druk bij vaste stoffen, gassen en vloeistoffen.
  • 06.50 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen.
  • 06.34 (dubbele finaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen.
  • 06.51 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.
  • 06.35 (dubbele finaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.

3de graad (minimumdoelen basisvorming – 230327)

  • 06.37 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen lichten eigenschappen van elektrische krachtwerking toe.
  • 06.38 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen verklaren fenomenen of toepassingen van permanente magneten, elektromagneten en elektromagnetische inductie.
  • 06.43 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen.
  • 06.24 (dubbele finaliteit): De leerlingen werken op een veilige en duurzame manier met materialen, stoffen, organismen en technische systemen.
  • 06.44 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.
  • 06.25 (dubbele finaliteit): De leerlingen voeren onderzoek aan de hand van een wetenschappelijke methode om kennis te ontwikkelen en om vragen te beantwoorden.
  • 06.46 (doorstroomfinaliteit): De leerlingen analyseren de wisselwerking tussen wetenschappen, technologie, wiskunde en de maatschappij aan de hand van maatschappelijke uitdagingen.

Bliksems op exoplaneten

Omschrijving: De leerlingen maken kennis met het concept van bliksem in de ruimte en op andere planeten doormiddel van een waar of niet waar quiz.
Doel: De leerlingen motiveren, hun voorkennis testen en nieuwe concepten introduceren.
Vereisten: Niets
Tijd: 10 minuten

Omschrijving: Een video wordt getoond die bliksem demonstreert aan de hand van huishoudelijke voorwerpen.
Doel: De klas inleiden tot de demonstratie. Bevraging van de groep over hoe het werkt.
Vereisten: Activiteit 1 afgewerkt.
Tijd: 5 minuten

Omschrijving: De klas werkt samen om alle variabelen die invloed hebben op de (hiervoor getoonde) demonstratie op te lijsten.
Doel: In praktijk brengen van de wetenschappelijke methode en denkwijze.
Vereisten: Activiteit 2 afgewerkt.
Tijd: 5 minuten

Omschrijving: De leerlingen worden verdeeld in groepen. Elke groep beschikt over het materiaal om de proef uit te voeren. Elke groep krijgt/kiest 1 variabele die ze dan systematisch veranderen en telkens het resultaat bijhouden.
Doel: Onderzoekend leren: de wetenschappelijke methode gebruiken om te ontdekken en begrijpen hoe bliksems ontstaan.
Vereisten: Activiteit 3 afgewerkt.
Tijd: 30 minuten

Omschrijving: De groepjes leggen de resultaten van hun experimenten voor aan de klas. Ze leggen het effect dat het veranderen van hun variabele heeft op het resultaat van het experiment uit. Daarna presenteren ze hun hypothese in verband met waarom deze variabele dat effect had op het experiment.
Doel: Wetenschappelijke resultaten presenteren en de resultaten gebruiken om tot wel overwogen besluiten te komen.
Vereisten: Activiteiten 1 tot 4 afgewerkt.
Tijd: 20 minuten

Omschrijving: De leerlingen passen hun kennis over bliksem toe om vragen te beantwoorden rond hoe deze kennis astronomen zou kunnen helpen.

Doel: Hun kennis toepassen in verschillende situaties. Dit zal helpen om hun geleerde kennis te evalueren en vast te zetten.
Vereisten: Activiteiten 1 tot 4 afgewerkt.
Tijd: 30 minuten

Downloads 👩‍🏫

Wolken op exoplaneten – Lerarenbundel

Hoe vormen zich wolken op een planeet? Je begeleidt de leerlingen bij het opstellen van een hypothese over wolkenvorming, die ze vervolgens testen in een experiment.
Deze groepsexperimenten worden nadien gepresenteerd en besproken met de klasgroep. Vervolgens zoeken ze de analogieën tussen hun experimenten en de wolkenvorming/bliksems in de atmosfeer van een planeet.

Wolken op exoplaneten – Leerlingenbundel

Leerlingenbundel om te gebruiken bij de les over wolken.

Wolken op exoplaneten – Presentatie

Presentatie om te gebruiken in de les over wolken.

Bliksems op exoplaneten – Lerarenbundel

Leer je leerlingen waarom het begrijpen van bliksems en elektrische lading zo belangrijk zijn voor dit onderzoek, door hen zelf een bliksem te laten produceren in de klas.
Deze groepsexperimenten worden nadien gepresenteerd en besproken met de klasgroep. Vervolgens zoeken ze de analogieën tussen hun experimenten en de wolkenvorming/bliksems in de atmosfeer van een planeet.

Bliksems op exoplaneten – Leerlingenbundel

Leerlingenbundel om te gebruiken in de les over bliksems.

Bliksems op exoplaneten – Presentatie

Presentatie om te gebruiken in de les over bliksems.

Lesmateriaal secundair: wolken en bliksem op exoplaneten2025-04-01T13:11:54+02:00
8 jul 2024 jul 2024

Lesmateriaal: Vrouwen in de ruimte

2025-04-01T13:26:31+02:00

Lesmateriaal: Vrouwen in de ruimte 💁‍♀️

Neil Armstrong, Joeri Gagarin of Dirk Frimout. Het zijn allemaal namen die iedereen spontaan aan de ruimtevaart doen denken. Helaas is dit niet het geval bij vrouwen als Valentina Tereshkova, Sally Ride of Judith Resnik.

Het aantal vrouwen in de ruimte ligt nog altijd spectaculair veel lager dan het aantal mannen. Dit zie je ook aan het aantal vrouwen in de opleiding tot astronaut. In 2021 was van de 8.400 aanmeldingen die ESA ontving, slechts 15,5 procent een vrouw.

Het gebrek aan vrouwelijke astronauten houdt het clichébeeld van de mannelijke astronaut in stand. Maar door een lessenreeks over vrouwelijke astronauten kan de cirkel doorbroken worden.

✔️ Niveau: basisonderwijs én secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen:

Basisonderwijs
Mens en maatschappij

Secundair onderwijs
Burgerschap, historisch bewustzijn, sociale wetenschappen, gedragswetenschappen

✔️ Partners: ESERO Belgium, stagiaires Care Schreurs en Sarah Feys

✔️ Editie: juli 2023

Inhoud van de bundel 📖

Beschrijving: De leerlingen maken een mentale voorstelling van een astronaut

Resultaat: De leerlingen weten wat een astronaut is
Vereisten: Geen
Tijd: 5 minuten

Beschrijving: De leerlingen maken een collage over de ruimtevaart
Resultaat: De leerlingen beseffen dat ze bij het denken aan een wetenschapper vaak aan een man denken
Vereisten: Geen
Tijd: 10 minuten

Beschrijving: De leerlingen brainstormen over het verschil in aanwezigheid tussen mannen en vrouwen.
Resultaat: De leerlingen kunnen oorzaken geven van de ongelijke aanwezigheid van mannen en vrouwen in de wetenschap.

Vereisten: Lesfase 2 moet doorlopen zijn.
Tijd: 5 minuten

Beschrijving: De leerlingen bekijken een video over het verschil in aanwezigheid tussen mannen en vrouwen.
Resultaat: De leerlingen kunnen oorzaken geven van de ongelijke aanwezigheid van mannen en vrouwen in de wetenschap.

Vereisten: Lesfase 3 moet doorlopen zijn.

Tijd: 15 minuten

Beschrijving: Leerlingen bespreken mannelijke en vrouwelijke stereotypes.
Resultaat: Leerlingen halen stereotypes onderuit en krijgen een besef dat dit verkeerd is.
Vereisten: Geen
Tijd: 15 minuten

Beschrijving: De leerlingen bekijken een video over vrouwen in de ruimte en beantwoorden vragen.
Resultaat: Leerlingen maken kennis met belangrijke vrouwen in de ruimtevaart.

Vereisten: Geen
Tijd: 15 minuten

Beschrijving: De leerlingen maken een creatieve voorstelling van een getrokken vrouw.
Resultaat: Leerlingen maken kennis met belangrijke vrouwen in de ruimtevaart.
Vereisten: Geen
Tijd: 50 minuten uitwerking, 50 minuten presentatie

Beschrijving: De leerlingen maken een quiz over vrouwen in de ruimte.
Resultaat: Leerlingen maken kennis met belangrijke vrouwen in de ruimtevaart.
Vereisten: Lesfase 8 moet doorlopen zijn.
Tijd: 20 minuten

Beschrijving: De leerlingen kunnen tussen opdrachten aan een woordpuzzel werken.

Resultaat: De leerlingen maken kennis met woorden over de ruimtevaart.
Vereisten: Geen

Tijd: 10 minuten (kan tussen de andere lesfases)

  • Mens en maatschappij – Mens – Ik en mezelf: 1.2.
    De leerlingen kunnen beschrijven wat ze voelen en wat ze doen in een concrete situatie en kunnen illustreren dat zowel hun gedrag als hun gevoelens situatie gebonden zijn.
  • Mens en maatschappij – Maatschappij – sociaal-economische verschijnselen: 2.1.
    De leerlingen kunnen illustreren dat verschillende vormen van arbeid verschillend toegankelijk zijn voor mannen en vrouwen en verschillend gewaardeerd worden.
  • Sociale vaardigheden – Domein relatiewijzen – relatiewijzen: 1.2
    De leerlingen kunnen in omgang met anderen respect en waardering opbrengen.

1ste graad A-stroom

  • 1.16 (attitudinaal) De leerlingen uiten hun gevoelens respectvol –
  • 2.1 (BG) De leerling haalt het onderwerp en relevante informatie uit geschreven en gesproken niet-fictionele teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie.
  • 2.4 De leerlingen selecteren relevante informatie in geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie.
  • 2.5 De leerlingen nemen eenvoudige notities bij het lezen en beluisteren van teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie.
  • 5.2 (attitudinaal) De leerlingen houden in interacties rekening met de opvattingen, fysieke en mentale grenzen en emoties van anderen
  • 7.4 De leerlingen lichten de mechanismen van vooroordelen, stereotypering, machtsmisbruik en groepsdruk toe.
  • 7.6 De leerlingen onderscheiden zowel onverdraagzaamheid als discriminatie in de samenleving.
  • 7.7 De leerlingen onderbouwen een eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen, thema’s en trends met betrouwbare informatie en geldige argumenten.

1ste graad B-stroom

  • 1.16 (attitudinaal) De leerlingen uiten hun gevoelens respectvol
  • 2.1 (BG) De leerling haalt het onderwerp en relevante informatie uit geschreven en gesproken niet-fictionele teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie.
  • 2.4 De leerlingen selecteren relevante informatie in geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie.
  • 2.5 De leerlingen nemen eenvoudige notities bij het lezen en beluisteren van teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie.
  • 5.2 (attitudinaal) De leerlingen houden in interacties rekening met de opvattingen, fysieke en mentale grenzen en emoties van anderen
  • 7.4 De leerlingen lichten de mechanismen van vooroordelen, stereotypering, machtsmisbruik en groepsdruk toe.
  • 7.6 De leerlingen onderscheiden zowel onverdraagzaamheid als discriminatie in de samenleving.
  • 7.7 De leerlingen onderbouwen een eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen, thema’s en trends met betrouwbare informatie en geldige argumenten.

Downloads 👩‍🏫

Leraren handleiding Vrouwen in de ruimte

In deze handleiding vind je de uitleg en achtergrondinformatie terug om de verschillende lesfases uit te voeren.
De bundel bevat linken naar de padlet, video’s etc.
Achteraan in de bundel zijn er invulbladen en opdrachtenbladen voor de leerlingen.
Bij elke vragenbundel is er ook een antwoordenbundel voor de leerkracht.

Handleiding tijdelijk niet beschikbaar.

Quiz Vrouwen in de ruimte

Dit is de Quiz voor fase 9 met vragen en antwoorden.

Kaartjes deel 1 Vrouwen in de ruimte

Deze kaartjes horen bij lesfase 8.
Het is de bedoeling deze kaartjes af te drukken en uit te knippen.

Kaartjes deel 2 Vrouwen in de ruimte

Deze kaartjes horen bij lesfase 8.
Het is de bedoeling deze kaartjes af te drukken en uit te knippen.

Lesmateriaal: Vrouwen in de ruimte2025-04-01T13:26:31+02:00
Go to Top