Lesmateriaal: op reis naar de ruimte met Fritz 🐵

We ontvangen elk schooljaar heel wat kinderen uit de derde kleuterklas, het eerste en tweede leerjaar, en dompelen ze onder in ons thema: de ruimte en ruimtereizen. Allemaal zijn ze betoverd door het wonder van het heelal en de ruimtevaart. Dat zette ons aan het denken: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de magie ook in de klas blijft? Het resultaat van die denkoefening ligt hier voor u: een handleiding boordevol praktische activiteiten rond astronomie en ruimtevaart: proefjes, beweegopdrachten, opdrachten beeld en muziek,… Dit project is een ‘work-in-progress’. Er zal blijven aan gesleuteld en verfijnd worden.

Er zijn een 50-tal lessen, de gebruiker kan zelf uitkiezen welke in de klas uitgevoerd worden.

• Deel 1: Een planetenpad in je klas: Laat je kinderen op een speelse manier kennis maken met onze Zon en haar planeten en manen.

• Deel 2: Programmeren voor kinderen: Hoe bestuur je robotjes in de ruimte en op andere planeten?

• Deel 3: Raketten: Raketjes bouwen, begrijpen en lanceren op school. Het kan!

• Deel 4: Een ruimtepak : Waarom heb je een ruimtepak nodig als astronaut? En hoe werkt het?

• Deel 5: De sterrenhemel: Ontdek wat je ’s nachts aan de hemel ziet en de verhalen achter de sterrenbeelden.

Niveau: 1ste graad lager onderwijs én kleuterklas

Vakken/eindtermen: Lichamelijke opvoeding, muzische vorming, wetenschappen en techniek, ICT, Sociale vaardigheden

Partners: UGent Volkssterrenwacht Armand Pien, ESERO Belgium

Editie: eerste editie 2019, tweede editie 2021, derde editie 2024

Uitleenkoffer met klasmateriaal 🧰

Inhoud van de bundel 📖

Deel 1: Het Planetenpad

Een veertigtal lessen om de Zon, de Aarde, de Maan en de andere planeten van het Zonnestelsel te ontdekken op een speelse manier. Lerarengids met activerende werkvormen en onderzoekend leren.

Deel 2: Programmeren met Kinderen

Hoe weet een autootje op Mars waar hij moet rijden en wat hij moet doen? Hier maken kinderen op een speelse manier kennis met principes van programmeren en hoe je met computers of machines communiceert.

Deel 3: Raketten

Voordat mensen de eerste keer in een raket stapten, waren er verschillende dieren die naar de ruimte reisden! Die moesten dan wel leren om hun raket te besturen. Ontdek hun verhaal.

Waarom heb je eigenlijk een raket nodig om naar de ruimte te reizen. Kan dat niet met een vliegtuig of zo?

Tenslotte maken we ons eigen raketje om af te vuren!

Deel 4: Ruimtepak

Wanneer je door de ruimte reist, draag je niet gewoon je alledaagse kleren. Neen hoor, je draagt een ruimtepak. Het beschermt je tegen alle gevaren die de ruimte op je af stuurt. Het houdt de helse temperaturen en steentjes met de snelheid van een kogel tegen. Bovendien geeft het pak ons ook nog eens zuurstof.

Leer in dit onderdeel hoe het leven aan boord van het ISS is. Hoe ga je naar het toilet? Wat eet je in de ruimte?

Tenslotte maken de leerlingen hun eigen reiskoffer naar de ruimte.

Deel 5: Sterrenhemel

De mens kijkt sinds het begin met het blote oog naar de nachtelijke hemel. Ze verbonden de vele lichtstipjes met elkaar en verzonnen er verhalen bij. Later kwam er de telescoop. Die bracht nog meer moois in de kijker.

In dit deel leren de kinderen hun weg kennen aan de noordelijke sterrenhemel. Ze springen van de steelpan naar de Poolster, van de Poolster naar de ijdele koningin Cassiopeia en haar man Cepheus…

Als kers op de taart kijken ze door een echte telescoop.

DEEL 1 Planetenpad
0. Fritz zonder achtergrond (afb.)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
3. Fritz intro (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
4a. Didactisch wand a (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
4b. Didactische wand b (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
5. Stappenplan tuinkers (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
6. Zonnepanelen (afb.)
Bron: Pixabay

DEEL 1 Planetenpad
7b. Zon vanuit de ruimte (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
9. Kleurplaat Zon (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
10. Kleurplaat Zonnebril (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
11. Mercurius (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
12. Banen in Solar System Scope (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
13. Kleurplaat Mercurius (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
14. Kleurplaat schoenen Mercurius (afb.)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
15. Venus (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
16. Aarde (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
17a. Klokjeslied gezongen (mp3)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
17b. Klokjeslied instrumentaal (mp3)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
18. Wolk in een bokaal (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
19. Kleurplaat Venus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
20. Aardse dag/jaar (video)
Bron: ESA Education

DEEL 1 Planetenpad
21. Kleurplaat Aarde (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
22. Astronauten doen gek op de Maan (video)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
23. Pluim en hamer vallen op de Maan (video)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
24. Krater in een bord (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
25a. Shoemaker krater (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
25b. Krater Arizona (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
25c. Kaali krater (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
25d. Bosumtwi krater (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
25e. Krater Manicouagan (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
26a. Maankraters voorkant (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
26b. Maankraters achterkant (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
26c. Kraters op de Maan (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
27. Kraters Mercurius (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 1 Planetenpad
28. Wedstrijd Aarde-Mars (video)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
29a. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, danfodor

DEEL 1 Planetenpad
29b. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, Jplenio

DEEL 1 Planetenpad
29c. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, SplitShire

DEEL 1 Planetenpad
29d. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, Norm_Bosworth

DEEL 1 Planetenpad
29e. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, ChiemSeherin

DEEL 1 Planetenpad
29f. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, FrankWinkler

DEEL 1 Planetenpad
30a. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
30b. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

Algemeen
het leven in het ISS (5 min)
Bron: ESERO BE, astronaut Chris Hatchfield

DEEL 1 Planetenpad
30c. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
30d. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
30e. Landschap Mars (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
31. Mars (afb.)
Bron: WIKIPEDIA

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 1 Planetenpad
32. Kleurplaat Mars (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
33. Jupiter (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
34a. Wolken Jupiter (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
34b. Wolken Jupiter (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
34c. Wolken Jupiter (afb.)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
35. Flyby Juno Jupiter
(1 min 40 sec - geluid)
Bron: NASA

DEEL 1 Planetenpad
36. Jupiter schrijfmotoriek (pdf)
Bron: XXX

DEEL 1 Planetenpad
37. Versje Jupiter (afb.)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
38. Kleurplaat Jupiter (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
39. Saturnus (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
40. Werkblaadje zinken en drijven (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
41. Kleurplaat Saturnus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
42. Kleurplaat ijsbollen (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
43. Uranus (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
44. Kleurplaat Uranus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
45. Neptunus (afb.)
Bron: ESA

DEEL 1 Planetenpad
46. Afbeelding puzzel Neptunus (afb.)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
47. Kleurplaat Neptunus (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 1 Planetenpad
48a. Zoekplaat Neptunus 1 (afb.)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 1 Planetenpad
48b. Zoekplaat Neptunus 2 (afb.)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 1 Planetenpad
48c. Zoekplaat Neptunus 3 (afb.)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 1 Planetenpad
49. Bewegingsquiz, bewegingskaarten (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 2 Programmeren met kinderen
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 2 Programmeren met kinderen
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 2 Programmeren met kinderen
3. Introvideo Fritz deel 2
Bron: ESERO BE

DEEL 2 Programmeren met kinderen
4. Mars Insight
Bron: NASA

DEEL 1 Programmeren met kinderen
5. Mars Curiocity Rover
Bron: NASA

DEEL 2 Programmeren met kinderen
6. Foto's Mars Curiosity Rover
Bron: NASA, ElderFox Documentaries

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7a. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, danfodor

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7b. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, Norm_Bosworth

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7c. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, ChiemSeherin

DEEL 2 Programmeren met kinderen
7d. Landschap Aarde (afb.)
Bron: PIXABAY, FrankWinkler

DEEL 2 Programmeren met kinderen
8. Bordspel (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 2 Programmeren met kinderen
9. Werkblaadjes Bordspel (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 2 Programmeren met kinderen
10. Oefeningen ScratchJr (pdf)
Bron: ESERO BE, ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11a. Block descriptions ScratchJr (pdf)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11b. Blocks ScratchJr (pdf)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11a. Block descriptions ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11b. Blocks ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11c. Interface Guide ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 2 Programmeren met kinderen
11d. Paint Editor Guide ScratchJr (pdf.)
Bron: ScratchJr

DEEL 3 Raketten
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 3 Raketten
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 3 Raketten
3. Introvideo Fritz deel 3
Bron: ESERO BE

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 3 Raketten
4. Dieren in de ruimte
Bron: NASA

DEEL 3 Raketten
5. Dieren in de ruimte
Bron: Spacepage

DEEL 3 Raketten
6. Kruip in de huid van Ham (pdf.)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
7. Vervoer naar de ruimte (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
8. Animation lancering Falcon Heavy
Bron: SpaceX

DEEL 3 Raketten
9a. Sjabloon vleugels raket (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
9b. Sjabloon raket (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
10. Getalkaarten 0 tot 10 (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
11. Getalbeelden 0 tot 10 (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
12. Afbeeldingen raketten (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 3 Raketten
13. Voorbeeld video ballonraket
Bron: ESERO BE

DEEL 4 Astronautenpak
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 4 Astronautenpak
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 4 Astronautenpak
3. Introvideo Fritz deel 4
Bron: ESERO BE

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 4 Astronautenpak
4. ESA ISS Panoramic Tour
Bron: ESA

DEEL 4 Astronautenpak
5. Space Oddity Chris Hadfield
Bron: Rare Earth

DEEL 4 Astronautenpak
6. Space Olympics
Bron: ESA

DEEL 4 Astronautenpak
7. Vervoer naar de ruimte (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 4 Astronautenpak
8a. Aguility Course (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 4 Astronautenpak
8b. Aquility Course leerlingenblaadje (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 4 Astronautenpak
9a. Building Astronaut Core (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 4 Astronautenpak
9b. Building Astronaut Core leerlingenblaadje (pdf)
Bron: ESERO

DEEL 5 Sterrenhemel
1. Ham (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 5 Sterrenhemel
2. Laika (afb.)
Bron: Wikipedia

DEEL 5 Sterrenhemel
3. Introvideo Fritz deel 5
Bron: ESERO BE

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 5 Sterrenhemel
4. Werkblad teken je eigen sterrenbeelden (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 5 Sterrenhemel
5. Stellarium app
Bron: Stellarium

DEEL 5 Sterrenhemel
6. Werkblad prikprent (pdf)
Bron: ESERO BE

DEEL 5 Sterrenhemel
7. Zoekprent Sterrenhemel (pdf)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 5 Sterrenhemel
8. Memory spel (pdf)
Bron: ESERO BE, Stellarium

DEEL 5 Sterrenhemel
9. Werkblad sterrenbeeld telescoop (pdf)
Bron: ESERO BE