16 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal Climate Detectives: Hoe onderzoeksvraag opstellen

2025-09-16T14:15:56+02:00

Lesmateriaal: Hoe onderzoeksvraag opstellen

Tijdens het project Climate Detectives doorlopen leerlingen drie fasen. In de eerste fase formuleren ze een onderzoeksvraag: haalbaar binnen de beschikbare tijd, passend bij hun niveau en gebaseerd op beschikbare data.

Om dit proces te ondersteunen, is er een handige placemat ontwikkeld. Met behulp van gerichte vragen helpt deze leerlingen om hun ideeën te ordenen en samen tot een sterke onderzoeksvraag te komen. Zo wordt het formuleren van de juiste vraag overzichtelijk, uitdagend én inspirerend.

Met dit hulpmiddel begeleidt u uw leerlingen effectief in hun eerste stappen als jonge onderzoekers en legt u een stevige basis voor de volgende fasen van het project.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: STEM

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud 📖

Placemat met gerichte vragen voor het bekomen van een ultieme onderzoeksvraag.

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal Climate Detectives: Hoe onderzoeksvraag opstellen2025-09-16T14:15:56+02:00
15 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal secundair: Een doorvaart opent

2025-09-15T14:22:41+02:00

Lesmateriaal: Een doorvaart opent

Arctisch zee-ijs en klimaatverandering

In deze reeks activiteiten zullen de leerlingen ontdekken welke belangrijke rol het Arctische zee-ijs speelt in het klimaatsysteem van de aarde in de context van de Noordwestelijke Doorvaart.
De eerste activiteit is een wiskundig onderzoek naar de smeltsnelheid van zee-ijs om te illustreren wat bedoeld wordt met Arctische versterking.
Een praktisch onderzoek biedt de gelegenheid om te bespreken hoe modellen in de wetenschap worden gebruikt en na te denken over de moeilijkheden om de effecten van klimaatverandering te meten en te voorspellen.
De leerlingen gebruiken vervolgens de Climate from Space web applicatie om seizoensgebonden en langetermijntrends in de omvang van het zee-ijs en de temperatuur van het zeeoppervlak te onderzoeken.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: Natuurwetenschappen, digitale competenties, ruimtelijk bewustzijn

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

Overzicht
Samenvatting van de activiteiten
Klimaat vanuit de ruimte
Zee-ijs en klimaat: achtergrondinformatie

Activiteit 1: Hoe snel smelt het zee-ijs?
Activiteit 2: Oceaantemperatuur en ijssmeltsnelheid
Activiteit 3: De Noordwestelijke doorvaart

Werkblad 1
Werkblad 2
Werkblad 3

Informatieblad 1
Informatieblad 2
Informatieblad 3

Links
Bijlage: Wist je dat?

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal secundair: Een doorvaart opent2025-09-15T14:22:41+02:00
15 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal secundair: De pols van de planeet nemen

2025-09-15T13:10:33+02:00

Lesmateriaal: De pols van de planeet nemen

In deze reeks activiteiten zullen de leerlingen leren hoe verschillende soorten elektromagnetische straling worden gebruikt om waar te nemen hoe onze planeet verandert. De eerste activiteit geeft een overzicht van de gebieden van het elektromagnetisch spectrum en schetst hoe deze worden gebruikt bij aardobservatie.
In de tweede activiteit leren de leerlingen wat valse-kleurenbeelden zijn en gebruiken ze gegevens van een aardobservatiesatelliet om dergelijke beelden te maken en zo een veranderend gebied te onderzoeken.
In de laatste activiteit combineren de leerlingen deze techniek met klimaatgegevens van andere satellieten om een gedetailleerd verslag over een grote overstroming of droogte te produceren.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: Natuurwetenschappen, digitale competenties, ruimtelijk bewustzijn

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

Pols van de planeet nemen: Overzicht
Samenvatting van de activiteiten
Klimaat vanuit de ruimte
Monitoren van de aarde vanuit de ruimte: achtergrondinformatie

Activiteit 1: De pols van de planeet nemen
Activiteit 2: Zien door kleuren
Activiteit 3: ‘Climate from space’ verkennen

Werkblad 1: De pols van de planeet nemen
Werkblad 2: Zien door kleuren
Werkblad 3: ‘Climate from space’ verkennen

Informatieblad 1: Zien door kleuren

Links

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal secundair: De pols van de planeet nemen2025-09-15T13:10:33+02:00
15 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal secundair: De koolstofcyclus

2025-09-15T13:10:55+02:00

Lesmateriaal: De koolstofcyclus

In deze reeks activiteiten zullen de leerlingen leren over de koolstofcyclus en deze gebruiken om acties op individueel en gemeenschapsniveau te identificeren om de hoeveelheid koolstof die in de atmosfeer wordt uitgestoten te verminderen.
Een praktische activiteit waarbij huishoudelijke materialen worden gebruikt, gaat in op de gevolgen van oceaanverzuring, zodat de leerlingen een nauwkeuriger experiment kunnen ontwerpen om in een laboratoriumomgeving uit te voeren.
In de laatste activiteit gebruiken de leerlingen echte klimaatgegevens in de webtoepassing Climate from Space om een vraag over een onderdeel van de koolstofcyclus te onderzoeken.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: Natuurwetenschappen, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, Nederlands, ruimtelijk bewustzijn, burgerschap

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

De koolstofcyclus: Overzicht
Samenvatting van de activiteiten
Klimaat vanuit de ruimte
Koolstof en klimaat: achtergrondinformatie

Activiteit 1: De kolencyclus
Activiteit 2: Zure oceanen
Activiteit 3: Koolstof vanuit de ruimte volgen

Werkblad 1: De koolstofcyclus
Werkblad 2: Zure oceanen
Werkblad 3: Koolstof vanuit de ruimte volgen

Informatieblad 1: De koolstofcyclus

Links

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal secundair: De koolstofcyclus2025-09-15T13:10:55+02:00
12 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal secundair: Na de storm

2025-09-12T14:47:35+02:00

Lesmateriaal: Na de storm

De orkaan Matthew volgen en de gevolgen ervan analyseren

Deze activiteiten gebruiken het voorbeeld van orkaan Matthew om de toepassingen van aardobservatiegegevens bij het volgen van orkanen en het beoordelen van de nasleep ervan te verkennen. De leerlingen zullen leren hoe een orkaan zich ontwikkelt en welke gevolgen extreem weer kan hebben voor de samenleving. Ze zullen dit doen door satellietbeelden te vergelijken.

De activiteit kan worden uitgevoerd in een ICT-suite waarin de leerlingen zelfstandig leren over de beelden of kan worden onderwezen met behulp van een meer actieve leerstijl in de klas.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: Wiskunde – natuurwetenschappen – technologie – STEM, Ruimtelijk bewustzijn, Duurzaamheid, Digitale competenties

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

Info over het lespakket
Eindtermen
Samenvatting activiteiten

Inleiding
Achtergrond

Activiteit 1: Volg de orkaan
Activiteit 2: Gevolgen van orkaan Mathew

Leerlingenwerkblad

Links
Bijlage

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal secundair: Na de storm2025-09-12T14:47:35+02:00
12 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal secundair: Zee-ijs vanuit de ruimte

2025-09-12T14:41:50+02:00

Lesmateriaal: Zee-ijs vanuit de ruimte

Onderzoek naar Arctisch zee-ijs en het verband met het klimaat

In deze reeks activiteiten onderzoeken de leerlingen het poolijs. Eerst zullen ze een praktische activiteit uitvoeren om uit te zoeken wat er gebeurt ‘als de oceaan bevriest’. Vervolgens zullen ze satellietbeelden gebruiken om de concentratie en de omvang van het zee-ijs te analyseren en te zien hoe deze parameters de afgelopen decennia zijn veranderd. Ze leren waar ter wereld zee-ijs te vinden is en analyseren actuele en langlopende satellietgegevens over de zee-ijsconcentratie in het Noordpoolgebied. Deze activiteit heeft betrekking op een van de belangrijkste indicatoren waarover wetenschappers beschikken om de klimaatverandering en de mogelijke gevolgen ervan te bestuderen.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: Wiskunde – natuurwetenschappen – technologie – STEM, Ruimtelijk bewustzijn, Duurzaamheid, Digitale competenties

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

Algemene info
Eindtermen
Samenvatting activiteiten

Inleiding
Achtergrond

Activiteit 1: Wanneer de oceanen bevriezen
Activiteit 2: Zee-ijs vandaag
Activiteit 3: Zee-ijs doorheen de seizoenen

Werkblad leerlingen

Links
Bijlage

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal secundair: Zee-ijs vanuit de ruimte2025-09-12T14:41:50+02:00
12 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal secundair: Het broeikaseffect en zijn gevolgen

2025-09-12T14:19:28+02:00

Lesmateriaal: Het broeikaseffect en zijn gevolgen

Opwarming van de aarde onderzoeken

Deze reeks activiteiten omvat praktische experimenten en de interpretatie van satellietbeelden voor een beter begrip van algemene effecten van de opwarming van de aarde.

In activiteit 1 maken de leerlingen een model om het broeikaseffect te demonstreren en aan te tonen dat een hoger koolstofdioxidegehalte (CO2) tot een hogere temperatuur leidt. Het experiment zal worden aangevuld met de interpretatie van satellietbeelden waarop het CO2-niveau van de aarde in verschillende perioden te zien is. De leerlingen zullen dan leren over enkele gevolgen van een versterkt broeikaseffect – het smelten van ijs en veranderende albedowaarden. De leerlingen zullen deze onderwerpen onderzoeken in activiteit 2 en 3.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: Wiskunde – natuurwetenschappen – technologie – STEM, Ruimtelijk bewustzijn, Duurzaamheid, Digitale competenties

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

Info over het lespakket
Eindtermen
Activiteitenoverzicht

Inleiding
Achtergrond

Activiteit 1: Broeikaseffect – Wat is dat?
Activiteit 2: Zeeniveau als indicator van opwarming van de aarde
Activiteit 3: Hoe veranderingen in albedo gevolgen kan hebben voor het klimaat

Links
Bijlagen

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal secundair: Het broeikaseffect en zijn gevolgen2025-09-12T14:19:28+02:00
12 sep 2025 sep 2025

Lesmateriaal secundair: Snelwegen van de oceaan

2025-09-12T14:21:24+02:00

Lesmateriaal: Snelwegen van de oceaan

Zeestromingen en het verband met klimaat

In deze reeks activiteiten zullen de leerlingen een multimedia module gebruiken om te leren over zeestromingen, de snelwegen van de oceanen, en hoe ze belangrijk zijn om het plaatselijke klimaat te begrijpen. Met behulp van een praktische activiteit zullen ze onderzoeken wat de oorzaak is van oceaanstromingen. Ze zullen ook satellietbeelden gebruiken om de temperatuur van het zeeoppervlak te analyseren en begrijpen waarom satellietwaarnemingen nuttig zijn voor het monitoren van zeestromingen.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken: Aardwetenschappen, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, leercompetenties, ruimtelijk bewustzijn, sociaal-relationele competenties, chemie, fysica, wiskunde,…

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

Info over het lespakket
Eindtermen
Activiteitenoverzicht

Inleiding
Achtergrond

Activiteit 1: Oceanen in beweging
Activiteit 2: Hoe kan water zinken?
Activiteit 3: Voel de hitte

Werkblad leerlingen
Links

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal secundair: Snelwegen van de oceaan2025-09-12T14:21:24+02:00
5 jun 2025 jun 2025

Lesmateriaal: infrarood webcam-hack

2025-06-05T10:11:44+02:00

Lesmateriaal: Infrarood Webcam-hack

Infrarood licht gebruiken om de wereld op een nieuwe manier te observeren.

Deze reeks van drie activiteiten zal de leerlingen in staat stellen het elektromagnetische spectrum te begrijpen en infrarode straling waar te nemen door een goedkope webcam aan te passen. Er wordt besproken hoe infraroodstraling kan worden gebruikt om informatie te verkrijgen die met zichtbaar licht niet beschikbaar is. De leerlingen zullen ook satellietbeelden analyseren en zo begrijpen waarom het nuttig is om in infrarood te “zien”.

ESERO Belgium heeft dit pakket aangepast voor Vlaams onderwijs, onder meer door een lijst van Vlaamse eindtermen toe te voegen.

✔️ Niveau: Secundair onderwijs

✔️ Vakken/eindtermen: Aardwetenschappen, biologie, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, leercompetenties, ruimtelijk bewustzijn, sociaal-relationele competenties, chemie, fysica, wiskunde,…

✔️ Partners: ESERO Belgium, ESA Education

Inhoud van de bundel 📖

Info over het lespakket
Eindtermen
Activiteitenoverzicht

Inleiding
Achtergrond

Activiteit 1: De webcam hacken
Activiteit 2: Objecten bekijken in infrafoor licht
Activiteit 3: Kijken naar de aarde in infrarood licht

Werkblad leerlingen
Links

Downloads – Lesmateriaal 👩‍🏫

Lesmateriaal: infrarood webcam-hack2025-06-05T10:11:44+02:00
6 mrt 2025 mrt 2025

Lesmateriaal: Moon Camp workshop voor kampen

2025-06-26T16:50:36+02:00

Lesmateriaal: Moon Camp workshop voor kampen 🌝

Via deze reeks activiteiten gaan de jongeren ondervinden dat ruimtereizen niet zo simpel is en dat je met veel zaken moet rekening houden. Wat hier op Aarde evident lijkt, is op de Maan helemaal anders. Na het uitvoeren van verschillende proefjes en demonstraties gaan de leerlingen zelf aan de slag met het creëren van een maanbasis. Dit doen ze door eerst een schets te maken op papier om vervolgens aan de slag te gaan met een designtool naar keuze (: kunst, robotica, 3D-tools, AR, VR, …).

8-14 jaar

✔️ Niveau: 8-14j

✔️ Vakken/eindtermen:

Lager onderwijs:
Natuur (levende en niet-levende natuur; gezondheid; milieu) , Techniek, sociale vaardigheden, Nederlands (luisteren, spreken, strategieën)

Secundair onderwijs:
Aardwetenschappen, biologie, STEM, digitale competenties, duurzaamheid, leercompetenties, ruimtelijk bewustzijn, sociaal-relationele competenties, chemie, fysica, wiskunde, …

✔️ Partners: ESERO Belgium en UGent Volkssterrenwacht Armand Pien (productie lesmateriaal & lerarenvorming)

✔️ Editie: maart 2025

Inhoud van de bundel 📖

  • Doel van deze cursus
  • Waarom een maanbasis bouwen op kamp?

  • Benodigdheden per activiteit
  • Wat doe je best voor je met deze activiteit start?

  • Dag 1: Aanvang van de lessenreeks
    • Brainstorm dagelijks leven op aarde.
    • Brainstorm dagelijks leven op de maan
  • Dag 2: Demo’s en proefjes
    • Grote groep: uitleg opdracht
    • Demo: aarde-maan
    • Proefje IR-straling
    • Proefje UV-straling
  • Dag 3: Demo’s en proefjes
    • Demo: Druk op de maan
    • Demo: Maanfases
    • Proefje: Water filteren
  • Dag 4: Demo’s en proefjes
    • Demo: Tidal locked
  • Dag 5: Demos’s en proefjes
    • Demo: Meteorieten op aarde VS de maan
    • Proefje: Meteorieten op de maan
  • Duowerk: Uittekenen van de maanbasis
  • In groep: Maanbasissen voorstellen

Downloads 👩‍🏫

Handleiding

In deze bijlage kan je handleiding terugvinden van de kampactiviteit.
Je vindt er het overzicht van de verschillende activiteiten en bijhorende tijden terug.
Op deze pagina vind je ook aanvullende video’s terug aangevuld met een korte samenvatting van de inhoud van de video.

Maanbasis: bouwplek

Maanbasis: indeling van de ruimtes

Maanbasis: bouwmateriaal

Maanbasis: bescherming tegen radiatie

Maanbasis: bescherming tegen meteorietenregen

Voorziening: elektriciteit

Voorziening: water

Voorziening: voedsel

Voorziening: zuurstof

Verplaatsing: lancering

Verplaatsing: reizen naar de maan

Verplaatsing: landen

Verplaatsing: reizen

Verplaatsing: Orion

Werk: communicatie

Werk: afval

Werk: robots

Werk: experimenten

Lesmateriaal: Moon Camp workshop voor kampen2025-06-26T16:50:36+02:00
Go to Top