Op schoolreis naar de Maan

Een lessenreeks om te leren over ruimtereizen, de Aarde, de Maan, Mars, en de ruimte.
Leraren van lager onderwijs hebben de opdracht om hun leerlingen te onderwijzen over de Aarde, de Maan, de Zon en het Zonnestelsel. Dit is zeker niet eenvoudig, vooral omdat in de lerarenopleiding slechts een beperkte wetenschappelijke achtergrond wordt meegegeven aan de studenten.

Deze cursus voor lager onderwijs introduceert enkele basisbegrippen en –principes over de Aarde, de Maan, en Mars in een wetenschappelijk correcte, maar zeer toegankelijke manier. Deze kenmerken maken de cursus gebruiksvriendelijk:

• De lesonderwerpen zijn opgenomen in de context van een reis naar de Maan. Dit wordt zeer actueel, want de Maan is een bestemming voor bemande ruimtereizen in de jaren 2020-2030. Bij sommige onderwerpen komt Mars erbij als extra toekomstige bestemming.
• De achtergrondinformatie en de klasoefeningen zijn rijk geïllustreerd met afbeeldingen.
• De meeste onderwerpen worden verrijkt met een activerende werkvorm: klasexperimenten of klasoefeningen, mini-onderzoek.
• Als je maanreizen in je klas gebracht hebt, dan zijn je leerlingen klaar om hun eigen maanbasis te ontwerpen: doe mee aan het ESA project Moon Camp.
• Als je leerlingen na deze lessenreeks beginnen dromen van een beroep als astronaut, kan je ze meteen ook een astronautentraining in de klas aanbieden door deel te nemen aan et ESA project Mission X.

Maar waarom willen we eigenlijk naar de Maan reizen?

Als leraar krijg je dikwijls deze vraag als je les geeft over dit onderwerp. We helpen je met een kort en duidelijk overzicht van enkele goede redenen waarom mensen willen reizen naar de ruimte.

Doelgroep:

• Leraren 2de en 3de graad lager onderwijs

Uitgave:

• Eerste editie: oktober 2018
• Tweede editie: mei 2019
• Derde editie: november 2021

Vakken/eindtermen

nog aan te vullen

Partners:

• ESERO Belgium: Productie lesmateriaal & Lerarenvorming
• UGENT Volkssterrenwacht Armand Pien: Productie lesmateriaal
• ESERO NL: Concepten van bepaalde klasexperimenten
• Astropolis Oostende: Productie educatieve app in samenwerking met ESERO Belgium

Inhoud van de cursus

DEEL 1 – INLEIDING

• Over deze lessenreeks
• Ons thema: ruimtereizen in onze tijd.

• Over deze lessenreeks.

DEEL 2 – ONS ZONNESTELSEL

• Wat vind je in het Zonnestelsel?
• Reizen in de ruimte: hoe ver is het?

DEEL 3 – OPSTIJGEN EN LANDEN

• Hoe reis je naar de ruimte?
• Waarvoor dient een raket?
• Hoe kan je veilig landen?

DEEL 4 – WATER

• Is er water op de Maan en Mars?
• Kan water koken zonder op te warmen?
• Hoe kan je het water op de Maan zuiveren?

DEEL 5 - ATMOSFEER

• Hoe warm/koud is het op de Maan?
• Het broeikaseffect
• Seizoenen op Aarde en Mars
• Waarvoor dient een ruimtepak?

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 6 - ADEMEN

• Wat is lucht?
• Waarom is er zuurstof op Aarde?
• Zuurstof maken op de Maan

(Nog niet beschikbaar)

DEEL 7 - ZWAARTEKRACHT

• Waarom is een astronaut gewichtloos?
• Wat doet zwaartekracht precies?
• Je massa/gewicht op andere planeten?

(Nog niet beschikbaar)

Archiefmateriaal uit 2019

In afwachting van de vernieuwde edities van alle delen, kan je ook het archiefmateriaal raadplegen, waarbij alle delen in 1 document waren opgenomen. De nieuwe delen zijn hier en daar uitgebreid en vooral ook didactisch verbeterd. We hopen zo snel mogelijk alle 7 delen in nieuwe versie te publiceren.

Maanbasis
DEEL 1 INLEIDING
bron: ESA

Earthrise 1968
DEEL 1 INLEIDING
bron: NASA

Vereenvoudigd Zonnestelsel
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: Wimedialab

Model van de Zon en de planeten set A
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Model van de Zon en de planeten set B
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

De banen van de manen van Jupiter
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ooljupiterfact.weebly.com

Zo zou het oppervlakte van Europa er kunnen uitzien
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ooljupiterfact.weebly.com

Zo zou het oppervlakte van Io er kunnen uitzien
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ooljupiterfact.weebly.com

Tekening van de grootste manen in het zonnestelsel
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: commons.wikimedia.org

Aarde-Maan-model
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Stappenplan eigen globe maken
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Stappenplan eigen globe maken
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Eenvoudig inkleuren Maan
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Afstanden en groottes op schaal in het zonnestelsel
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

De Aarde, de Maan, en de juiste afstand tussen beide, alles op dezelfde schaal getekend
DEEL 2 ONS ZONNESTELSEL
bron: ESERO BE

Voorblad: Juice Launch
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESA

Opstelling voor verticale en horizontale beweging
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Opstelling gecombineerde valbeweging A
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Opstelling gecombineerde valbeweging B
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Gedachtenexperiment
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Reis naar de Maan
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Reis naar Mars
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Reis naar Mars en terug naar Aarde
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Losse ballon
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Ballon aan touw
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Luchtdrukraket
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Methanolraket op de grond
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Maak zelf een raket: Methanolraket aan touw
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Remmen bij de Maan
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Zachte landingen op Mars
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Zachte landingen op Aarde
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Zachte landingen op de Maan
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Planten en hun landingen
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Schematisch overzicht van verschillende landingstechnieken
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Voorbeelden zelfgemaakte landingstoestellen
DEEL 3 STIJGEN EN LANDEN
bron: ESERO BE

Voorblad: water op de zuidpool van de Maan
DEEL 4 WATER
bron: NASA

Luchtdrukdemonstratie met krant
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water op het aardoppervlak
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Luchtdruk in een spuitje
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Water in een spuitje
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water op het Maanoppervlak
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Maandag en Maannacht A
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Shackleton Krater: eeuwige duisternis
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water op het Marsoppervlak
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Gedrag van water bij elk mogelijke luchtdruk
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

IJs aan de zuidpool van Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Reull Vallis op Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA (Mars Express)

Kali Gandaki rivier Nepal Aarde
DEEL 4 WATER
bron: Wikipedia

Noordelijk hoofdkanaal van Kasei Valles op Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA (Mars Express)

(ontbreekt)

White Park Bay, Noord-Ierland
DEEL 4 WATER
bron: Siim Sepp, www.sandatlas.org

Canali getekend door Schiaparelli
DEEL 4 WATER
bron: www.astrogeo.va.it

Perceval Lowell met de Clarck telescoop in zijn eigen sterrenwacht in arizona.
DEEL 4 WATER
bron: Wikipedia

Marsgreppels maken met een lepel
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Nanedi Valles Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Mangala Valles Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Osuga Valles Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Hephaestus Fossae Mars
DEEL 4 WATER
bron: ESA

Klasexperiment water zuiveren deel 1
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Klasexperiment water zuiveren deel 2
DEEL 4 WATER
bron: ESERO BE

Werking actieve kool
DEEL 4 WATER
bron: Aqualine.nl